Pismo religijno-społeczne poświęcone polskiemu
      ewangelicyzmowi i ekumenii

7/1990

ROZMOWA Z INŻ. PAWŁEM POPPE, DYREKTOREM BIURA KADR PR i TV

– Wśród nowych osób mających wpływ na sprawy publiczne, a będących jednocześnie przedstawicielami społeczności ewangelickiej w Polsce, jest także Fan – dyrektor Biura Kadr w Komitecie ds. Radia i Telewizji. Właśnie sprawy kadrowe w tym najpopularniejszym środku masowego przekazu, wyzwalające namiętności wokół starych i nowych twarzy w okienku telewizyjnym, czynią Pana stanowisko niezwykle odpowiedzialnym. Choć nie tak znany i atakowany, jak prezes Andrzej Drawicz, musi Pan chyba równie silnie odczuwać zarówno tę presję społeczną, jak i brzemię odpowiedzialności. Jednocześnie jest Pan tutaj „nową twarzą”, człowiekiem, o którym wie się bardzo mało. Mnie samej udało się jedynie uzyskać informację, że już po raz drugi z rzędu jest Pan kuratorem, czyli świeckim prezesem Rady Parafialnej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Warszawie. Proszę więc o parę bardziej szczegółowych danych.

– W Radzie Parafialnej jestem już wprawdzie drugą kadencję, ale kuratorem zostałem dopiero w tej kadencji, w poprzedniej byłem przewodniczącym Komisji Cmentarnej. Praca w parafii należy do tradycji rodzinnej, ponieważ mój ojciec był w Radzie przez wiele kadencji. Gdy umarł, wszedłem jakby na jego miejsce. Wcześniej przez wiele lat działałem w Komisji Młodzieżowej.
Ród ojca to ewangelicy z dziada pradziada. Natomiast po stronie matki historia jest dość osobliwa. Otóż jej rodzice, a moi dziadkowie, nie mogli uzyskać zgody na zawarcie małżeństwa, bo dziadek był katolikiem a babcia pochodziła z rodziny prawosławnej. W związku z tym, po wielu bezskutecznych zabiegach, oboje przeszli na ewangelicyzm i pobrali się. Moja mama urodziła się więc jako luteranka i w tej konfesji się wychowała.
Jesteśmy z pochodzenia rodziną mieszczańską, związaną z Warszawą już od XIX wieku, rodziną nieliczną, nie mającą odgałęzień w innych miastach. Właściwie jedynym nosicielem nazwiska Poppe jestem ja (mój stryj umarł bezpotomnie) i mój syn, Krzysztof, który był konfirmowany w zeszłym roku. Miałem tę niezwykłą przyjemność, że jako świeżo upieczony kurator wprowadzałem go do społeczności ewangelickiej.

– A kiedy przyszedł Pan do Telewizji? Słyszałam, że najpierw pracował Pan tu w pionie technicznym.

– Tak, jestem inżynierem elektrykiem, absolwentem Politechniki Warszawskiej. Pracę zawodową rozpocząłem w Instytucie Elektrotechniki w Międzylesiu, gdzie przepracowałem wiele lat, następnie w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego – też w pionie technicznym.
Do Telewizji przyszedłem 4 lata temu właściwie przez przypadek. Mój kolega, jeszcze z Politechniki, został zastępcą przewodniczącego Radiokomitetu do spraw ekonomiczno-technicznych i chciał mieć przy sobie kogoś, komu mógłby ufać (przewodniczącym Radiokomitetu był wtedy Janusz Roszkowski). Inny kolega, którego pierwotnie zwerbował, z jakichś osobistych powodów wycofał się i wtedy ja otrzymałem tę propozycję. Zostałem wicedyrektorem Departamentu Techniki, a po półtora roku, gdy sprawy techniczne zostały w inny sposób ustawione i Departament Techniczny rozwiązano – doradcą przewodniczącego do spraw ekonomiczno-technicznych. Praca ta dała mi okazję bardzo dobrze poznać tę instytucję od strony technicznej, organizacyjnej i ekonomicznej, oraz od strony ludzi, który tu pracują. Nie sposób zresztą pracować w tej firmie na  jakimkolwiek stanowisku nie stykając się z ludźmi programu – to kadra, która tu dominuje, a technika, służby ekonomiczne i inne są usługowe wobec programu. Zawsze tak tu było.

– Czy należy Pan do „Solidarności”?

– Nie i nigdy nie należałem. Nigdy też nie należałem do żadnej partii politycznej. Właściwie, jeśli można powiedzieć, że prowadziłem jakąś działalność pozazawodową, to tylko związaną z Kościołem. Natomiast nigdy nie działałem w żadnej organizacji i myślę, że to też w jakiś sposób zdecydowało o wyborze mojej osoby na to stanowisko, gdyż zapewniałem pewien obiektywizm, jakim prezes Drawicz chciał kierować się przy wymianie kadry.

– Dokładnie od kiedy jest Pan dyrektorem działu kadr? Czy prezes Drawicz znał Pana już wcześniej?

– Nie, nie znał mnie przedtem. Kiedy został mianowany, zaczął rozglądać się za kimś, kto mógłby poprowadzić nową politykę kadrową. I wybór padł na mnie. Musiał tę decyzję podjąć szybko – 23 września 1989 r. został przewodniczącym Komitetu ds. Radia i Telewizji, a 15 października powołał mnie na stanowisko szefa kadr.

– Cztery lata w tej instytucji to niedługo. Przyszedł Pan do Telewizji po najburzliwszym okresie czystek w stanie wojennym i nie zetknął się już ani z ogromem krzywd, jakie wyrządzono tu ludziom, ani z najgorszym okresem propagandy.

– Cztery lata to nie jest długo, ale i niekrótko. Wystarczająco, aby spełnić jeden z warunków przyjęcia nowego kadrowca: żeby nie był on zbyt długoletnim pracownikiem, uwikłanym w koterie, a jednocześnie orientował się dobrze, kto jest kto. W dodatku nie byłem ani katolikiem, ani żydem, ani partyjnym, ani z „Solidarności”. O wyborze mojej osoby zadecydowało chyba i to, że mamy wiele do. zrobienia, aby upowszechnić etos pracy. Bo dzisiaj naprawdę brakuje naszemu narodowi poważnego stosunku do pracy. Niedawno byłem w Finlandii na zaproszenie tamtejszej telewizji. Po prostu rzuca się w oczy, że 90% obywateli tego kraju jest ewangelikami. Ubogi kraj, bez surowców, bez możnych przyjaciół i w bardzo trudnych warunkach politycznych po wojnie potrafił w dziedzinie gospodarczej osiągnąć poziom, jakiego zazdrościmy krajom zachodnim. Uważam, że Finowie zawdzięczają to swojej pracowitości i wytrwałości – ewangelickiemu etosowi pracy.

– Jak więc widzi Pan swoją rolę na tym stanowisku?

– Już mogę powiedzieć, że takiej skuteczności zmian kadrowych, jakie zostały dokonane w Polskim Radiu i Telewizji, nie ma nigdzie, w żadnym z urzędów centralnych.

– A są to rzeczywiście duże zmiany?

– Oczywiście. W gestii przewodniczącego Komitetu ds. Radia i Telewizji są 124 stanowiska kierownicze – na terenie całego kraju, w ośrodkach i tu, w centrali. Na tych 124 stanowiskach prezes wymienił już ponad 50 ludzi w ciągu pół roku – zostali wymienieni wszyscy szefowie terenowych ośrodków TV, zostali odwołani wszyscy korespondenci zagraniczni. Prawdziwa wymiana tych ostatnich nastąpi na przełomie czerwca i lipca, co wynika m.in. z tego, że i „starzy”, i nowi mają dzieci, które rok szkolny muszą zakończyć w swoich szkołach, także umowy najmu mieszkań wymawia się bądź zawiera w terminach półrocznych. Ale sprawa jest już przesądzona.
To są zmiany bardzo duże, nie notowane w historii tej instytucji, mimo że miały tu miejsce personalne trzęsienia ziemi za Macieja Szczepańskiego czy w stanie wojennym.
Problemem jest natomiast ta cała wrzawa wokół tej sprawy. Wynika ona przede wszystkim z tego, że Telewizja rzeczywiście była orędownikiem stanu wojennego i wszystkich najbardziej niepopularnych posunięć władzy. Wielu dziennikarzy uprawiało prymitywną propagandę w sposób irytujący. Drugi aspekt tej sprawy związany jest z faktem, że nasze społeczeństwo bardzo się w tej chwili zasklepia, ludzie biorą coraz niniejszy udział w życiu społecznym i kulturalnym, zmęczeni trudnościami życia skłaniają się bardziej ku prywatności i telewizor staje się jakby członkiem rodziny. Oglądalność telewizji jest bardzo duża – przeciętnie ponad 3 godziny dziennie, w niedzielę – 5 godzin, podczas gdy w Europie Zachodniej wynosi ona 2 godziny dziennie, a 3-godzinna prawie nie występuje. Dlatego i program, i sama instytucja telewizji są stale „pod obstrzałem”.
Dochodzi do tego czynnik, który Andrzej Drawicz nazywa „zwierciadłem księżniczki”: brzydka księżniczka, niezadowolona ze swego odbicia w lustrze, rozbija je. My jesteśmy takim lustrem, w którym widz pragnąłby zobaczyć siebie, swoje otoczenie, kraj, naród w jak najkorzystniejszym świetle, a to, jak wiadomo, jest trudne. Przy czym jednocześnie nikt nie wyobraża już sobie życia bez telewizora. Widać po telefonach, po listach skierowanych do nas, jak ludzie są emocjonalnie zaangażowani we wszystko, co się tu dzieje. Jak tylko np. red. Guca wyjedzie na urlop, zaraz telefony: co się stało dlaczego jej nie ma? Jak wraca, to znów telefony: po co ona znów tu jest? Kiedy w ubiegłym roku nastąpiła awaria nadajnika na Pałacu Kultury i przerwa w programie trwała 17 minut, trudno opisać to, cośmy tu przeżyli: dzwoniły wszystkie telefony w całym gmachu, nie tylko w Dziale Łączności z Widzami czy u prezesa. A program z natury swojej narażony jest na krytykę, bo nie może wszystkich zadowolić.

– Chodzi jednak o to, by każdy mógł z niego coś wybrać dla siebie.

– Myślę, że w zestawieniu z ofertami programowymi telewizji innych krajów nasza nie jest zła.
Wracając zaś do spraw kadrowych, to pierwszy etap wymiany ludzi mamy już za sobą. Teraz powinno to zaowocować, gdyż nowi ludzie będą proponować coś nowego. Muszę jednak dodać, że znaleźliśmy się w fatalnej sytuacji finansowej, co znakomicie wyhamowuje nowe pomysły.

– Tak drastycznie podnosi się opłaty abonamentowe i wciąż to jest za mało? A ile mamy odbiorników?

– Zarejestrowanych jest ponad 10 min odbiorników, ale opłaty abonamentowe (które zresztą znowu wzrosną w II półroczu) nie wyrównają deficytu. Dawniej różnicę między rzeczywistymi kosztami funkcjonowania PR i TV a wpływami z abonamentów pokrywała dotacja budżetowa. Od 1 stycznia już żadnych dotacji nie otrzymujemy, a trzeba wiedzieć, że  jedna godzina programu telewizyjnego kosztuje od 30 do 50 min złotych – publicystyka jest tańsza, teatr droższy. Wywołało to stan zastoju produkcyjnego, nie możemy robić dużych kosztownych spektakli teatralnych, widowisk rozrywkowych, kupować nowych interesujących filmów, bo po prostu nas na to nie stać. Staramy się zdobyć pieniądze z innych źródeł, szukamy sponsorów, coraz więcej widać na naszych ekranach reklam.
Oczywiście jako firma możemy przeżyć. Ale nie można przy tym myśleć o żadnym rozwoju, własnej produkcji – a jest to przecież kolejny cios w kulturę. Przy dzisiejszym wzroście cen biletów do kina, do teatru, na różne imprezy, przy drożyźnie książek – telewizja tym bardziej powinna uzupełniać luki kulturowe.

– To są niedostatki sfery materialnej. A co z ludźmi? Z ich liczbą i jakością?

– Właściwie ludzi mamy, ale nie jesteśmy w stanie dobrze im zapłacić. Struktura naszych wydatków jest taka, że koszty osobowe wynoszą 41%. Robimy więc programy tańsze, to są te tzw. gadające głowy, a ponieważ istnieje pewne ciśnienie sytuacji – potrzebne są audycje polityczne, ekonomiczne – więc i program, niestety, staje się nudniejszy.

– Niekoniecznie. Programy publicystyczne mogą być bardzo ciekawe, jeśli są robione dobrze. Np. „Interpelacje” czy „Sto pytań do...” są bardzo interesujące, jeśli ich główny bohater to silna osobowość.

– Tak, program głównie zależy od ludzi, ale nie tylko od jego bohaterów, także od tych, którzy go robią. Także od tych nowych, z nowymi poglądami, którzy wchodzą na nowe stanowiska.
Trudna jest sytuacja ludzi kiedyś tu skrzywdzonych. Prezes wystosował do nich słynny list zapraszający do powrotu. Zgłosiło się ponad 400 osób. Dwieście, czyli te, którym na świadectwie pracy napisano „zwolniony ze służby w jednostce zmilitaryzowanej”, już przyjęto. Spośród pozostałych część jest jakby „potencjalnie zatrudniona”, tj. ma uprawnienia do powrotu, ale z rozmaitych powodów z tego nie korzysta, bo już inaczej ułożyła sobie życie. Niestety, to są przede wszystkim ci najzdolniejsi, najbardziej operatywni. Co do reszty – musieliśmy akcję ich przyjmowania ograniczyć i dostosować do naszych możliwości finansowych po 1 stycznia, a w pierwszych miesiącach tego roku byliśmy w takich tarapatach, że wypłata uposażeń dla pracowników stała pod znakiem zapytania.

– Zmiany, jak Pan twierdzi, są duże, niemniej jednak w „okienku” wciąż wiele starych twarzy. Nie myślę przy tym o korespondentach zagranicznych, których nazwiska jeszcze ukazują się na planszach z już nam wiadomych powodów, ani o dyrektorach, lecz o dziennikarzach.

– Zmiany postępują, ale wymagają czasu. Zniecierpliwienie panuje także wewnątrz instytucji telewizji, bo „na dole” wciąż jest ten sam kierownik zespołu, redakcji itd. Prezes Drawicz ma taką zasadę, że jeśli się już zdecyduje na jakiegoś szefa, daje mu pełną samodzielność, także w doborze ludzi. Obdarzamy ich zaufaniem, kierując się przy tym zasadą, aby nikomu nie zrobić krzywdy i żeby zmiany, w miarę możliwości, dokonywały się w sposób humanitarny. Np. część ludzi odsuniętych od stanowisk pracuje jako zwykli dziennikarze. Nikogo nie wyrzuciliśmy „za szlaban”, a takie właśnie praktyki w przeszłości stosowano. Pracownik przychodził, a wartownik odbierał mu legitymację: „Pan już tu nie pracuje”. Tak więc zarówno forma, jak i treść wprowadzanych przez nas zmian są w zupełnie innym duchu.
Trzeba tu dodać, że ze względu na specyficzne cechy pracy w telewizji, nie jest łatwo dziennikarzowi, który tu przepracował długie lata, przestawić się na inny typ dziennikarstwa. Ponadto sytuacja na rynku pracy jest obecnie bardzo trudna, znalezienie jakiegokolwiek zajęcia jest problemem, więc staramy się nie pozostawić ludzi bez środków do życia, za co zresztą jesteśmy atakowani. Przetrwaliśmy już jednak, jak sądzę, największe uderzenie, cały nacisk, całą tę przez prasę wywołaną histerię, bo lud, tj. widz, był żądny krwi. Ale my nie chcieliśmy być podobni do naszych poprzedników i mamy nadzieję, że dokonane zmiany staną się w drugim półroczu dla wszystkich zauważalne.

– Czy widzi Pan jakichś młodych ludzi z dobrymi pomysłami, którzy chcieliby przyjść do telewizji? Czy telewizja jest dla młodych twórców atrakcyjna? Pytam dlatego, że, niestety, zauważamy, iż starzy dziennikarze, także ci zasłużeni, „solidarnościowi”, nie mają wielu dobrych pomysłów, nie robią dobrych programów. W młodzieńczym okresie TVP, w latach sześćdziesiątych, kiedy działali Adam Hanuszkiewicz, Ignacy Waniewicz, Jan Kulma, Bożena i Mariusz Walterowie, Zadrowski, Marzyński, Gruza, był to czas niezwykłej erupcji talentów, pomysłów, nowych form. Wydaje się, że obecny okres w życiu kraju, czas wolności, otwartości, przedsiębiorczości, a więc i fantazji, powinien sprzyjać podobnemu twórczemu wybuchowi. A przecież tego nie widać.

– Mimo całej naszej trudnej sytuacji ekonomicznej staramy się zapewnić dopływ młodej kadry. Jest to jednak sprawa skomplikowana. Niełatwo jest dziś ściągnąć kogoś, kto wniósłby ten twórczy ferment. Po pierwsze, nie możemy mu dobrze zapłacić. Po drugie, nasza baza techniczna się sypie, na nowy park nie ma pieniędzy, a w dziedzinie techniki świat już poszedł daleko. Po trzecie, specyfika tego medium wymaga doświadczenia, dlatego nie każdy dowcipny felietonista będzie robił dobre programy satyryczne, nie każdy reżyser' teatralny – dobry spektakl w TV. Obserwujemy teraz np. trudne wejście do telewizji dziennikarzy prasowych, tych z „drugiego obiegu”.
Dokonujemy zmian w systemie szkolenia. Dotyczy to zarówno Wydziału Radia i Telewizji Uniwersytetu Śląskiego, jak i warszawskiego Ośrodka Doskonalenia. Z naszych doświadczeń wynika jednak, że najkorzystniejsza jest relacja uczeń – mistrz. Ale jak ściągnąć mistrza? Walter ma własną firmę, Hanuszkiewicz – teatr, do Telewizji nie wrócą.
Nowelizacja ustawy o łączności niewątpliwie spowoduje duży rozwój telewizji prywatnych i one, jako bardziej atrakcyjne, odciągną od nas ludzi młodych, twórczych. Taki proces odbył się już na Zachodzie. Utrzymanie ludzi wybitnych w telewizji państwowej czy przyciąganie ich do niej jest zawsze pochodną środków, środków do dyspozycji, a tych w najbliższej przyszłości nie widać. Mam nawet obawę, że pod koniec roku nastąpi zubożenie naszej oferty programowej. Jest to dla nas bolesne, że telewizja na wysokim poziomie, która się społeczeństwu w tych trudnych czasach należy, jest nie do zrealizowania. Przynajmniej na razie.

– Jak więc w tej trudnej sytuacji ma Pan zamiar wdrażać ewangelicki etos pracy?

– Wbrew pozorom nie jest to zamiar niedorzeczny. Zaczyna się od tego, że tu niedziela jest cięższym dniem pracy niż dzień powszedni, a świąt nie ma nigdy – wprost przeciwnie, program musi być wtedy lepszy i bogatszy, a więc wymagający zwiększonego wysiłku. Ta firma żyje intensywnym życiem do późnych godzin nocnych, a i w nocy pracuje się tu na montażach. To powoduje u każdego tu zatrudnionego naturalny odruch obowiązku. Jest to praca bardzo męcząca, stresująca, marnie płatna (poniżej średniej krajowej). Tę presję – „program musi iść”, napięcie emocjonalne, ten reżim pracy trudno znieść, stąd nerwice i, niestety, np. duży procent rozwodów, rozbitych rodzin. Właściwie bardzo rzadkie są przypadki, żeby mimo braku formalnej dyscypliny pracy ktoś z błahego powodu nie stawił się na swym posterunku. To już jest jakiś etos pracy, telewizyjny bakcyl, którego połyka prawie każdy,
kto tu trafi.

– Czy Pan też połknął tego bakcyla? Czy odszedłby Pan stąd, gdyby była korzystniejsza finansowo propozycja?

– Tak się dziwnie składa, że ja, choć nie jestem zatrudniony bezpośrednio przy programie, pracuję dużo, także popołudniami. Przyzwyczaiłem się do tego, że wychodzę stąd koło dziewiętnastej, bo tu życie właściwie zaczyna się po południu. Ta firma ma w sobie coś takiego, że jedyną satysfakcją dla nas jest to, że jej sprawy wszystkich bardzo osobiście dotyczą. Choćby się zarzekało, że ani słowa o programie, i tak wiadomo, że na jakimkolwiek spotkaniu towarzyskim rozmowa zejdzie na telewizję. Dowodzi to wielce emocjonalnego stosunku do tego, co się tu robi.
Chciałbym więc przy doborze ludzi przede wszystkim zwracać uwagę na to, żeby nie byli zainteresowani wyłącznie własną karierą. Dążę też do takiego systemu płacowego, który preferowałby dobrą pracę. Polega ona na tym, żeby każdy szef – ośrodka, zespołu, redakcji – miał do dyspozycji środki finansowe i-sam decydował, jak je wykorzystać. I żeby zespół, wiedząc o tych środkach, miał świadomość, jakie może wykonać zadania. Żadnych zleceń odgórnych. Wprowadzi to, z jednej strony, jakby automatyczną gospodarność, a z drugiej – dowartościowanie wkładu pracy i pomysłów, a także eliminowanie leniów. Stworzenie systemu samorządności, która „wymusi” rzetelność, stworzy warunki dla możliwości twórczych, większej koleżeńskości, wzajemnej życzliwości zamiast walki o „okienka” i pieniądze. Tak widzę ewangelicki etos pracy na tej mojej tu działce.

Dziękuję za rozmowę i życzę sukcesów.

Rozmawiała Krystyna Lindenberg