NR 1/2019, s. 34–35

Był autorem bibliografii adnotowanej „Jan Kalwin w Polsce”. Dopóki wystarczało mu zdrowia, planował nowe publikacje, m.in. bibliografię pism Marcina Lutra. Powiedział mi kiedyś: „Bibliotekarze nie są znani. Bibliotekarze pracują”. Zmarł po ciężkiej chorobie 5 lutego w Toruniu, niespełna miesiąc przed swoimi 94. urodzinami.

Wiesław Mincer urodził się w Wilnie 2 marca 1925 r. w rodzinie ewangelicko-reformowanej, jako syn Edwarda, nauczyciela i urzędnika szkolnego, i Janiny z Jastrzębskich, adwokatki, córki księdza superintendenta Michała Jastrzębskiego. W oficjalnych dokumentach jako rok urodzenia podaje się 1923. W czasie okupacji Dziadek posługiwał się bowiem fałszywą kenkartą, która postarzała go o dwa lata. Po wojnie zachowano błędną datę urodzin. Ze strony matki można mówić o bogatych tradycjach ewangelickich – przede wszystkim o zasłużonej dla polskiego i litewskiego ewangelicyzmu, w szczególności kalwinizmu, rodzinie Wannowskich.

Po ukończeniu szkoły podstawowej uczęszczał do Państwowego Gimnazjum im. Króla Zygmunta Augusta w Wilnie. W czasie drugiej wojny światowej kontynuował naukę na tzw. tajnych kompletach. Maturę zdał w 1943 r. W okresie okupacji został konfirmowany przez ks. Kazimierza Ostachiewicza. Po śmierci rodziców jako bardzo młody człowiek zaangażował się w konspirację niepodległościową. Był żołnierzem (ps. „Marek”) Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej na Wileńszczyźnie. Służył w oddziale Sergiusza Zyndram-Kościałkowskiego ps. „Fakir”. W maju 1945 r. udało mu się przedostać do Torunia transportem repatriacyjnym.

Po wojnie studiował filozofię i bibliotekoznawstwo na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu (UMK) i na Uniwersytecie Łódzkim. Jego profesorami byli m.in. Tadeusz Czeżowski, Henryk Elzenberg, Tadeusz i Janina Kotarbińscy, Jan Muszkowski. Współpracował ściśle z dr. Adamem Łysakowskim, przyjacielem rodziny, przed wojną działaczem Jednoty Wileńskiej, reprezentantem lwowsko-warszawskiej szkoły filozoficznej, a przede wszystkim wybitnym bibliotekarzem i teoretykiem nauki o książce, jak również twórcą Państwowego Instytutu Książki. Współpraca Wiesława Mincera z dr. Łysakowskim, kultywowana w rodzinie pamięć o kalwińskich przodkach jako „ludziach książki” czy bogate księgozbiory rodzinne – to wszystko miało (lub mieć mogło) decydujące znaczenie przy wyborze drogi zawodowej przyszłego kustosza.

W 1949 r. osiadł w Toruniu. Początkowo pracował w Książnicy Miejskiej im. Mikołaja Kopernika, a od lipca 1950 r. w Bibliotece Uniwersyteckiej UMK (udzielał się w niej honorowo również po przejściu na emeryturę). Zorganizował Oddział Informacji Naukowej BU UMK i był jego wieloletnim kierownikiem. Utworzył i prowadził Pracownię Historii Fizyki, przekształconą później w Pracownię Historii Nauki. Był współpracownikiem Zespołu Oświecenia Zakładu Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk. Współtworzył anglojęzyczne czasopismo „Theoria et Historia Scientiarum”. Pozostawił po sobie liczne prace z zakresu bibliografii filozoficznej.

Był też członkiem Komitetu Redakcyjnego „Słownika Biograficznego Pracowników Książki Polskiej”. W latach 80. ubiegłego stulecia rozpoczął pracę nad wieloletnim projektem – został współredaktorem ze strony polskiej czterotomowej bibliografii stosunków polsko-niemieckich („Deutsch-polnische Beziehungen in Geschichte und Gegenwart. Bibliographie 1900–1998”, Wiesbaden 2000). Praca ta była kilkukrotnie nagradzana. Wspomnę tylko o jednym wyróżnieniu – Ministra Spraw Zagranicznych „za wybitne zasługi promocji Polski w świecie” (2002).

Po wojnie Wiesław Mincer związał się z Parafią Ewangelicko-Reformowaną w Warszawie. Doradzał Bibliotece Synodu. Pracował także w Komisji Dokumentacji, Informacji i Wydawnictw Kościoła ewangelicko-reformowanego. Warto tu wspomnieć, że był autorem bibliografii adnotowanej „Jan Kalwin w Polsce” (Toruń 2000, Warszawa 2012) – dokumentacji „prac Kalwina i o Kalwinie opublikowanych w kraju przez autorów polskich i obcych, także prac wydanych poza granicami, a będących tworem autorów polskich, lub tematycznie związanych z Polską (…)” (cytat ze wstępu Autora).

Przed wojną dorastał w zamożnej rodzinie, po wojnie w Polsce „przesuniętej na Zachód” jak wielu jemu podobnych zaczynał praktycznie od zera. Założył rodzinę i doczekał się sześciorga dzieci, licznych wnuków i prawnuków. Kochał zwierzęta. Transformację ustrojową oceniał pozytywnie – natomiast rzeczywistość społeczno-polityczną, zwłaszcza w ostatnich latach życia, wielokrotnie krytykował. Pozostawał jednak jej bacznym obserwatorem.

Dopóki wystarczało mu zdrowia, planował kolejne publikacje, m.in. bibliografię pism Marcina Lutra. Przygotowaną część tej pracy przekazał innym uczonym z nadzieją na kontynuację badań.

Na koniec przytoczę bardzo charakterystyczną dla Niego wypowiedź. Powiedział mi kiedyś: „Bibliotekarze nie są znani. Bibliotekarze pracują”.

Tomasz Mincer
wnuk

fot. Archiwum rodzinne