Pismo religijno-społeczne poświęcone polskiemu
      ewangelicyzmowi i ekumenii

NR 2/2017, ss. 12–13

abp Jeremiasz (fot. Michal Karski)17 kwietnia, w nocy z niedzieli wielkanocnej na poniedziałek, zmarł abp Jeremiasz, ordynariusz prawosławnej diecezji wrocławsko-szczecińskiej, były prezes Polskiej Rady Ekumenicznej i rektor Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie, biblista, tłumacz Nowego Testamentu. Od kilkudziesięciu lat był zaangażowany w ruch ekumeniczny, w tym m.in. w dialog prawosławno-reformowany.

– Ksiądz arcybiskup był zawsze przez nas postrzegany jako ktoś, kto jest obdarzony wielkim poczuciem humoru. Był bardzo łagodny. Był niezwykłym teologiem, tłumaczem Nowego Testamentu, a jednocześnie osobą, która dążyła do pojednania i dialogu. Abp. Jeremiasza będziemy pamiętali jako tego, który zawsze wszystkich szanował, zauważał drugiego człowieka, dążył do tego, by osiągnąć konsensus, by znaleźć rozwiązania, które wszyscy będą szanowali i wszystkich będą zadowalały – mówił podczas pogrzebu prawosławnego hierarchy obecny prezes Polskiej Rady Ekumenicznej (PRE) ks. bp Jerzy Samiec. – Abp Jeremiasz stał się pomostem pomiędzy Wschodem a Zachodem, a dzięki niemu Chrześcijańska Akademia Teologiczna stała się w Polsce szczególną instytucją, która nie tylko krzewi kulturę i teologię różnych Kościołów chrześcijańskich, ale jest instytucją pojednania pomiędzy kulturami i narodami – podkreślał obecny rektor ChAT ks. prof. Bogusław Milerski.

Niezwykle długa jest lista aktywności abp. Jeremiasza (Jana Anchimiuka). Organizator pracy młodzieżowej w Polskim Autokefalicznym Kościele Prawosławnym. Biskup bardzo rozległej terytorialnie i niełatwej społecznie prawosławnej diecezji wrocławsko-szczecińskiej. Profesor teologii, biblista. Rektor Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej przez trzy kadencje. Ekumenista na bardzo wielu polach. Tłumacz Nowego Testamentu w ramach inicjatywy Ekumenicznego Przekładu Przyjaciół. Na gruncie lokalnym przyczynił się do rozwoju projektu zwanego Dzielnicą Wzajemnego Szacunku (lub Dzielnicą Czterech Świątyń), czyli współpracy pomiędzy parafiami katolicką, luterańską, prawosławną i gminą żydowską we Wrocławiu. Na gruncie krajowym był przewodniczącym komisji młodzieżowej PRE, organizował konferencje i obozy, na których spotykała się młodzież różnych wyznań. Przez trzy kadencje był prezesem Polskiej Rady Ekumenicznej (2001–2016). W tym czasie Kościoły członkowskie PRE oraz Kościół rzymskokatolicki podpisały trzy dokumenty dialogu ekumenicznego: w sprawie ochrony stworzenia, świętowania niedzieli i uchodźców. Wreszcie na płaszczyźnie międzynarodowej zasiadał i aktywnie pracował w Komitecie Naczelnym Światowej Rady Kościołów, uczestniczył w kilku Zgromadzeniach Ogólnych tej ekumenicznej organizacji, jako jedyny Polak wygłosił główny referat podczas Zgromadzenia Ogólnego Konferencji Kościołów Europejskich. Brał udział w rozmowach Kościołów prawosławnych ze Wspólnotą Kościołów Ewangelickich w Europie. Angażował się też w dialogi bilateralne: z Kościołami orientalnymi, rzymskokatolickim, a także ze Światowym Aliansem Kościołów Reformowanych.

Intensywne kontakty abp. Jeremiasza z ewangelikami reformowanymi sięgają lat 60. i jego studiów na wydziale teologii ewangelickiej w Zurychu, gdzie zetknął się nie tylko z teologami ewangelickimi z różnych stron świata, ale też z miejscową ludnością. „Tam zamieszkałem w środowisku reformowanym – wspominał w jednym z wywiadów. – Pozytywnie zaskoczyło mnie pewne podobieństwo tego, co zastałem w Szwajcarii, z tym, co zapamiętałem z dzieciństwa. Po pierwsze – bardzo istotny element to pobożność mieszkańców wsi reformowanej. Po drugie – mentalność prawosławnych mieszkańców z mojej wsi i mentalność rolników reformowanych, ich stosunek do pola, do zwierząt, do roślin, do pracy właściwie były podobne. (…) Ten stosunek do świata wypływał z wiary. Szwajcarscy rolnicy czytali Pismo Święte i literaturę religijną; posiłki rozpoczynano krótką modlitwą. (…) Wszystko to skłania do stwierdzenia, że różnice między prawosławnymi a ewangelikami nie są aż tak znaczne”. Na gruncie krajowym abp Jeremiasz wspominał pomoc biskupa Kościoła ewangelicko-reformowanego Jana Niewieczerzała, dzięki któremu prawosławna młodzież otrzymywała dofinansowania na swoje pielgrzymki i inne wyjazdy.

Ludzie, którzy znali abp. Jeremiasza, podkreślają jego wielką skromność. W 2013 r. z okazji jego 70. urodzin odbyła się w ChAT uroczystość, podczas której wiele osób opisywało zasługi jubilata. Na koniec głos zabrał sam zainteresowany. – Dziękuję za miłe słowa. Mam poczucie, że na nie nie zasłużyłem. Wielu rzeczy nie udało mi się zrobić – powiedział jakby trochę zawstydzony.

Odszedł wyjątkowy człowiek i wielka osobowość w polskim i światowym ruchu ekumenicznym.

* * * * *

Michał Karski – dziennikarz i publicysta, redaktor JEDNOTY oraz serwisu internetowego Polskiej Rady Ekumenicznej

 

Na zdjęciu abp Jeremiasz podczas uroczystości z okazji jego 70. urodzin (fot. Michał Karski)