Pismo religijno-społeczne poświęcone polskiemu
      ewangelicyzmowi i ekumenii

NR 11-12 / 2010

Na trop rodziny Hörlów naprowadziła mnie jedna z naszych parafianek, która powiedziała mi, że w czasie wojny zginęła Zofia Hörl, konfirmowana z nią w 1938 roku. Archiwum fotograficzne Komisji Dokumentacji, Informacji i Wydawnictw dysponuje nie tylko konfirmacyjną fotografią grupy z owego roku, ale także jej imienną listą konfirmacyjną oraz imienną listą konfirmantów, którą „Jednota” zamieściła w 9. numerze z 1938 roku. Informacje na temat Zofii Hörl znalazłam w Słowniku uczestniczek walki o niepodległość 1939-1945. Poległe i zmarłe, opublikowanym przez Państwowy Instytut Wydawniczy w 1988 roku. Słownik obejmuje 4430 not biograficznych i wydatnie ułatwia szukanie i weryfikowanie danych historycznych. Na stronie 141 mowa jest o Zofii Hörl, urodzonej w roku 1924, która zginęła we wrześniu 1944 roku, rozstrzelana przez Niemców w Warszawie na Sadybie.

Zofia Hörlówna była córką Wilhelma Franciszka, pułkownika WP, i Zofii z Żabczyńskich. Mieszkała w Warszawie. W konspiracji i powstaniu warszawskim była sanitariuszką Wojskowej Służby Kobiet Obwodu AK Mokotów. Najpełniejsza monografia mokotowskiego pułku „Baszta”, pióra Eugeniusza Ajewskiego, potwierdza wojskowy przydział Zosi i ogólne okoliczności jej śmierci. Natomiast wzmiankowany słownik zamieszcza jeszcze fotografię Zosi i dalsze wiadomości o rodzinie Hörlów. Okazuje się, że poległ również jej brat – Jan Wilhelm Hörl, cichociemny. Przedwojenna „Jednota” wymienia go wśród konfirmantów roku 1939. Jędrzej Tucholski w swojej pracy „Cichociemni” (PAX, Warszawa 1984) obok fotografii podaje zwięzły biogram Jana: Ppor. Br. Panc. Rez. Jan Wilhelm Hörl, ps. „Frog”, VM V kl. Ur. 28 V 1921 w Sulejówku pod Warszawą. W 1939 roku przedostał się na Węgry. W październiku wstąpił do WP we Francji – Szkoła Podchorążych i 10. BKPanc. W W. Brytanii w 10. BKPanc. (14. P. uł.) i 16. Bczołg. Przeszkolony w dywersji. Zaprzysiężony 29 XI 1942. Skok 13/14 III 1943. Przydział do Okręgu AK Lublin. Aresztowany przez Kripo 29 kwietnia przy ul. 6 Sierpnia 4 w Warszawie pod nazwiskiem Stanisław Kolski. Rozstrzelany 27 V 1943 w ruinach getta przy ul. Dzielnej 27.

Losy cichociemnych często kończyły się tragicznie, ponieważ mieli oni do wykonania zadania wyjątkowe. Tucholski opisuje okoliczności, w których doszło do aresztowania Hörla juniora. Z grupą czterech skoczków brał on udział w operacji lotniczej o kryptonimie „Stock” (jednym z uczestników był tu płk dypl. Kazimierz Iranek Osme­cki „Antoni”, późniejszy szef oddziału II Komendy Głównej AK). Przypadkowy układ świateł kolejowych sprawił, że spadochroniarzy zrzucono 10 km od miejsca oczekiwania. Dwóch skoczków, w tym „Frog”, zawisło na drzewach, mimo to całej czwórce udało się dojść do punktu kontaktowego w pobliżu stacji Dębe Wielkie i później dojechać szczęśliwie do Warszawy. Z powodu braku pomocy miejscowych żołnierzy AK zostawili na miejscu zrzutu cały sprzęt i zakopali pasy zawierające 450 000 dolarów. Żandarmeria niemiecka, przybyła rano z Kołbieli i okolic, odnalazła sprzęt i spadochrony. Na temat części sumy dolarów wiadomości są do dzisiaj rozbieżne. Jak już wiemy, „Frog” miał przydział do Okręgu AK Lublin. Niestety, nigdy się tam nie stawił. Wraz z dwoma innymi cichociemnymi w kwietniu 1943 roku został aresztowany i stracony na Pawiaku. Henryk Witkowski w Książce „Kedyw” (PAX, Warszawa 1984) dodaje, że według niesprawdzonych domniemań Marta Laura Władowa spowodowała aresztowanie trzech skoczków: „Stewa”, „Szermierza” i „Froga”. Ten sam autor informuje wcześniej, że Martę Laurę Władową, wdowę po generale WP, zastrzelono 4 czerwca 1944 roku na mocy wyroku śmierci za współpracę z gestapo.

Zosia i Jan byli dziećmi płk. Wilhelma Hörla. Wzmianka w Słowniku uczestniczek... mówi, iż został on rozstrzelany w początkach II wojny światowej. Nie znalazłam żadnej informacji na ten temat w dość obszernej literaturze, ale w odpowiedzi na mój list otrzymałam z Centralnego Archiwum Wojskowego w Rembertowie pod Warszawą kserokopię głównej karty ewidencyjnej, z której pochodzą poniższe dane o pułkowniku.

Wilhelm Franciszek Hörl urodził się 8?kwietnia 1893 r. w Krakowie. Był synem Adama i Rozalii z Rychterów. 1?sierpnia 1914 roku wstąpił ochotniczo do Legionów Polskich. Służył w piechocie, w 1916 roku był ranny i dostał się do niewoli rosyjskiej. Następne lata służby w czasie I wojny światowej spędził na zachodzie Europy, delegowany tam do organizowania misji wojskowych w kilku krajach. 1?września 1919 roku został wcielony do Armii Polskiej wraz z oddziałami gen. Hallera, w stopniu porucznika. Potem gruźlica płuc zmusiła go do przymusowych urlopów. Przebiegu służby w latach 30. karta ewidencyjna nie podaje. Płk Wilhelm Hörl, ewangelik reformowany, był żonaty z Zofią z domu Żabczyńską, urodzoną w 1898 roku i zamieszkałą w Warszawie. Słownik uczestniczek... podaje, że była ona od 1943 roku w konspiracji łączniczką i sanitariuszką V Rejonu Obwodu AK Mokotów i to również w czasie powstania warszawskiego. Monografia pułku „Baszta” wymienia ją wraz z córką Zofią, potwierdzając ich śmierć przez rozstrzelanie na Sadybie.

Aleksandra Sękowska

Pełny tekst artykułu po zalogowaniu w serwisie.

Jak uzyskać pełny dostęp do zasobów serwisu jednota.pl