NR 4/2021, s. 18–21

Paweł Hulka-Laskowski był nie tylko znawcą kultury czeskiej, ale również niemieckiej. Świadczy o tym m.in. fakt, że miał możliwość przeprowadzenia wywiadu prasowego z Tomaszem Mannem podczas jego wizyty w Polsce w 1927 r.

Dobry wojak Szwejk, postać literacka powołana do życia przez Jaroslava Haška, swoje istnienie i popularność na niwie kultury polskiej zawdzięcza mistrzowskiemu przekładowi Pawła Hulki-Laskowskiego. Jego niebywały talent literacki i translatorski potwierdza już swoboda, z jaką znaturalizował na gruncie polskim styl „wojowania czeskiego bohatera”. Spolszczone genialną ręką ewangelickiego pisarza określenia opisujące świat „rubasznego Szwejka” na trwałe zakorzeniły się w języku codziennym Polaków i są wykorzystywane również współcześnie, chociażby do zobrazowania i rozładowywania trudnych sytuacji w pracy. Dodatkowo trwały związek Szwejka i Laskowskiego pogłębia czeskie pochodzenie tłumacza, które stanowi istotne dopełnienie jego wizerunku jako doskonałego bohemisty.

Już pobieżna analiza^[1] pierwszej monografii poświęconej ewangelickiemu pisarzowi pt. „Paweł Hulka-Laskowski (1881–1946). Szkice do portretu” z roku 1995 pozwala stwierdzić, że reprodukuje ona znakomicie powyżej przywołany, a zarazem najbardziej popularny obraz autora „Mojego Żyrardowa”, zakorzeniony nie tylko wśród społeczeństwa polskiego, ale również wśród naukowców. Nic dziwnego, wszak jej redaktorem jest ewangelik reformowany – wybitny slawista, Rafał Andrzej Leszczyński senior. Zatem publikacja musiała nosić znamiona jego zainteresowań badawczych i eksplorować głównie obszary związane z literacką i translatorską pracą Laskowskiego, których punktem wspólnym była kultura czeska.

Przełamanie powyższego schematu nastąpiło w wydanej po dwudziestu latach wieloautorskiej publikacji pt. „Paweł Hulka-Laskowski: pisarz, religioznawca, bibliofil i pedagog”, której redaktorem jest Rafał Marcin Leszczyński junior. Dzięki zaprezentowanym przez niego badaniom, ewangelik z Żyrardowa debiutuje po raz pierwszy na niwie naukowej jako teolog liberalny, co sprawia, że kultura niemiecka, do której nawiązuje w swoich pracach, zaczyna jawić się jako istotny składnik jego twórczości. Jak więc widać, obraz potomka braci czeskich zmienia się w zależności od przyjętych perspektyw badawczych, co potwierdza zasadność interdyscyplinarnych badań nad jego twórczością. Slawista, patrząc na jego dorobek od strony literackiej, automatycznie wydobywa silne powiązania Hulki z kulturą czeską, zaś teolog ewangelicki wskazuje na kulturę (teologię) niemiecką jako olbrzymi rezerwuar, z którego pisarz obficie korzystał, tworząc swoje prace.

Popularyzacja wizerunku ewangelickiego pisarza jako znawcy i promotora kultury niemieckiej nie musi zaczynać się od prezentacji jego osiągnięć w sferze teologicznej, religioznawczej, filozoficznej czy politycznej. W ten sposób nie przysporzy mu się popularności, bo skomplikowana i ciężka problematyka wspomnianych dyscyplin zniechęci niejednego czytelnika. Sukces, jaki osiągnął Laskowski na niwie promocji literatury czeskiej, co jak widać powyżej przełożyło się na gruncie naukowym na najbardziej rozbudowane pole badawcze w analizie jego twórczości, sugeruje, że w przypadku ukazania związków pisarza z kulturą niemiecką należy postąpić podobnie, czyli ukazać je najpierw od strony literackiej.

Prezentacja treści wywiadu, który odbył Paweł Hulka-Laskowski z Tomaszem Mannem w Hotelu Europejskim^[2], stanowi doskonały punkt wyjścia do realizacji tego zadania. Ponadto ukazuje...

Pełny tekst artykułu (po zalogowaniu w serwisie)

Jak uzyskać pełny dostęp do zasobów serwisu jednota.pl

* * * * *

Agnieszka Teresa Tys – doktorantka Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie, absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego

Na zdjęciu: Paweł Hulka-Laskowski podczas studiów w Heidelbergu (fot. Archiwum Muzeum Mazowsza Zachodniego w Żyrardowie)

_____________________________

^[1] Sam spis treści książki może stanowić punkt wyjścia takiej analizy.

^[2] H.L. [P. Hulka-Laskowski], „Rozmowa z Tomaszem Mannem”, „Epoka” 71 (1927), s. 4. Digitalizacja zasobów tygodnika pozwala zobaczyć tekst Laskowskiego w oryginalnym wydaniu warszawskiego periodyku. Przedruk niniejszego wywiadu w: „Tomasz Mann w krytyce i literaturze polskiej. Antologia tekstów i dokumentów”, red. R. Dziergwa, Poznań 2003, s. 79–81.