Pismo religijno-społeczne poświęcone polskiemu
      ewangelicyzmowi i ekumenii

ImageNa fotografii: Ks. Jerzy Jelen (1900-1942), duchowny Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w Polsce

NR 11 / 1987

Czas biegnie nieubłaganie. W najbliższe Święta Bożego Narodzenia minie już 45 rocznica śmierci naszego Stryja, śp. ks. Jerzego Jelena. Coraz mniej jest wśród nas tych, którzy Go znali i pamiętają. W grudniu 1985 roku odeszła z tej ziemi także jego żona. Lidia ze Słamów Jelenowa. Spośród bliskich krewnych pozostaliśmy tylko my - mój brat Janusz i ja, dzieci Jana Jelena, starszego brata Jerzego, i Corynny z Semadenich Jelenowej. Winni zatem jesteśmy naszemu środowisku kościelnemu przekazanie garści osobistych wspomnień, które zachowaliśmy o Stryju Jerzym - duchownym Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w Polsce, zamordowanym w obozie koncentracyjnym w Dachau. Poniższy tekst napisałam na podstawie wspomnień mojego brata, Janusza, nadesłanych przez niego ze Szczecina, a także opierając się na mojej własnej pamięci o niektórych wydarzeniach oraz wykorzystując skąpo zachowane dokumenty rodzinne i treść rozmów odbytych (nawet przed wielu laty) z różnymi osobami pamiętającymi Stryja. Ponieważ wiadomo mi było, że życiorys ks. Jerzego Jelena przygotowuje na zamówienie redakcji "Jednoty" inna osoba, starałam się w miarę możności nie dublować tamtego tekstu i pomijać te dane biograficzne, które miały się w nim znaleźć. Nie zawsze jednak było to możliwe, więc pewne informacje mogą się powtórzyć. Mam nadzieję, że mi to Czytelnicy wybaczą.

*

Dom rodzinny Jerzego - o głęboko sięgających tradycjach czeskich ze strony ojca i szwajcarskich ze strony matki - był już silnie związany z przybraną polską Ojczyzną, co miało znaleźć swoje echo w dalszym życiu Stryja.

Jego rodzice zmarli wcześnie, kiedy Jerzy, najmłodszy z trójki rodzeństwa, dobiegał 10 roku życia. Wychowaniem chłopca zajęły się troskliwie: babka, Maria Eliza Semadeni, tzw. babcia Kacprowa (wdowa po Kacprze), oraz siostra matki, Matylda Semadeni, nazywana w rodzinie "ciocią Mecią". Jurek, bo tak wołano na Stryja, był dzieckiem żywym, skłonnym do przygód. W czasie dziecinnych zabaw trafiony został niechcący przez rówieśnika w oko strzałą z łuku, co spowodowało trwałe kalectwo, mianowicie prawie nie widział na jedno oko. Uczył się mimo to dobrze, był bowiem dość wielostronnie uzdolniony.

Ciocia Mecia, osoba pełna cnót i godności, którą znało i pamiętało kilka pokoleń w warszawskiej parafii ewangelicko-reformowanej, odznaczała się wyjątkową siłą ducha kontrastującą z ułomnościami postury fizycznej. Jurkowi poświęciła się bez reszty (była panną), u niej też jako młodzieniec mieszkał. Mieszkanie Cioci Meci w Warszawie przy ulicy Senatorskiej to osobliwość, choć odpowiadało dość powszechnym XIX-wiecznym standardom warszawskich wnętrz mieszczańskich. Pozbawione prawie wygód, obejmowało 4 pokoje z kuchnią. Przed oknami szumiały drzewa Ogrodu Saskiego. Dom przy ul. Senatorskiej 35 stanowił boczne, nie istniejące dziś, skrzydło pałacu Zamojskich. W środkowym pokoju (jadalni) za parawanem urządzona była "łazienka", którą tworzyła staroświecka umywalka z miską i dzbankiem porcelanowym. Jako dzieci nocowaliśmy niekiedy (ja i mój brat Janusz) u Cioci i pamiętamy, jak Stryj podśpiewywał przy goleniu, ukryty za parawanem.

Śniadanie podawała do stołu odwieczna gosposia Emilcia przeszkadzając w pewien sposób Stryjowi w porannej lekturze - namiętnie czytywał "Ilustrowany Kurier Codzienny" i "Kurier Warszawski".

W dwóch małych pokoikach często ktoś odpłatnie lub bezpłatnie mieszkał. Tu znalazła przez dłuższy czas oparcie siostra, traktowanej prawie jak członek rodziny, Emilci, wdowa z dwojgiem dzieci. Stryj lubił te dzieci, dziewczynkę nazywał "płochą kozą" lub "córeczką", a chłopca "szwoleżerem". "Szwoleżerowi", kiedy ten ukończył szkołę handlową, Stryj wyrobił posadę u Zygadlewicza, znanego jubilera na Nowym Świecie. Wspomniana przed chwilą "córeczka" opowiadała mi, że Stryj wracając z gimnazjum często zatrzymywał się koło kościoła Św. Antoniego (przy ul. Senatorskiej), gdzie we wnęce siadywał jakiś żebrak-inwalida; Stryj nie tylko wsuwał mu pieniądze do ręki, ale zatrzymywał się przy nim dłużej, wysłuchiwał opowiadań i żalów, zapominając o czekającym obiedzie. Gospodyni Emilcia, wiedząc o tej "słabości" Stryja, wysyłała czasem po niego swoją siostrzenicę, ową "córeczkę", która z daleka wołała: "Panie Jerzy, obiad stygnie".

Totumfackim pomieszkującym bez mała u Cioci Meci był "inżynier" Ziutek (Kazimierz) Reiter, zwany przez Stryja Kopytowskim lub Kopytosiem. Był to w rzeczywistości mechanik-elektryk, tzw. złota rączka - niezwykle do Stryja przywiązany. Podobno od niego nauczył się Jerzy różnych prostych czynności w zakresie elektryki, co mu się później przydawało.

Irena Jelen

Pełny tekst artykułu po zalogowaniu w serwisie.

Jak uzyskać pełny dostęp do zasobów serwisu jednota.pl