W dniach 20-25 kwietnia 2004
roku w Odessie odbyły się regionalne konsultacje europejskich Kościołów
członkowskich Światowej Federacji Luterańskiej na temat HIV/AIDS. W 2002
roku ŚFL rozpoczęła globalną kampanię w tej sprawie, inicjując plan działania
pod tytułem: "Współczucie, nawrócenie, opieka: odpowiadając na pandemię
HIV/AIDS jako Kościoły". Spotkanie w Odessie było ostatnim z czterech zgromadzeń
regionalnych przewidzianych w tym planie. Poprzednie miały miejsce w Afryce,
Ameryce Łacińskiej i na Karaibach oraz w Azji. Gospodarzem europejskich
konsultacji był Niemiecki Kościół Ewangelicko-Luterański na Ukrainie (DELKU).
Dyrektor Departamentu d/s Teologii i Studiów ŚFL, ks. dr Karen Bloomquist,
w swym odeskim wystąpieniu zatytułowanym: "Perspektywy teologiczno-etyczne
wywołane przez kryzys HIV/AIDS", przestrzegła przed postawą moralizatorską
w omawianej materii. Osoby dotknięte chorobą są często stygmatyzowane i
określane mianem grzeszników, których dosięgła kara Boża. Tymczasem bywa,
że to przeciwko nim grzeszą inni, okazując im brak miłości i współczucia.
Moralizowanie może, zdaniem ks. Bloomquist, spowodować tylko to, że ludzie
chorzy oddalą się jeszcze bardziej od Kościoła. Taka postawa sprzeciwia
się również istocie chrześcijaństwa, jaką jest przesłanie, mówiące, że
wszystkie istoty ludzkie są stworzone na obraz Boży, zaś pochodząca od
Boga godność jest udziałem wszystkich, niezależnie od ich wyznania. Boża
miłość, dana nam poprzez Jezusa Chrystusa, skłania do okazywania miłości
wszystkim ludzkim istotom w potrzebie, a szczególnie tym, które cierpią.
Usprawiedliwienie z łaski poprzez wiarę, będące centralną prawdą teologii
luterańskiej, powinno, zdaniem ks. Bloomquist, stanowić źródło społecznego
zaangażowania Kościołów w walce z wszelkimi przejawami dyskryminacji i
wykluczenia. Zarówno św. Paweł, jak i Marcin Luter oponowali przeciwko
kategoryzowaniu ludzi ze względu na ciężar ich grzechów. Jak stwierdziła
ks. Bloomquist: wszyscy zgrzeszyli i potrzebują Bożego miłosierdzia
oraz przebaczenia. Nowy Testament obfituje w obrazy Jezusa docierającego do
prostytutek i ludzi etykietowanych przez społeczeństwo mianem grzeszników.
W swych Błogosławieństwach wymienia On m.in. biednych, głodnych i prześladowanych.
Jednocześnie gani tych, którzy uważali się za usprawiedliwionych.
Poprzez krzyżową śmierć Jezusa Chrystusa Bóg okazał solidarność ze wszystkimi
cierpiącymi, w tym dotkniętymi HIV/AIDS. Ludzi tych powinna obejmować także
Dobra Nowina o Zmartwychwstaniu, będąca istotą życia Kościoła.
Biskup Geza Ernisa z Kościoła Ewangelickiego Konfesji Augsburskiej w Słowenii
podkreślił, że bycie nosicielem wirusa HIV nie jest przejawem grzechu,
w przeciwieństwie do nieudzielania pomocy ludziom dotkniętym HIV/AIDS.
Zdaniem ks. Doris Bazlen z Kościoła Ewangelickiego w Wittenberdze, zadaniem
Kościołów winno być umożliwienie każdemu, niezależnie od tego, w której
części świata żyje, dostępu do terapii antyretrowirusowej.
Jak zauważył bp dr Edmund Ratz z Niemieckiego Kościoła Ewangelicko-Luterańskiego
na Ukrainie, fakt, że konsultacje w Odessie toczyły się w budynku kościelnym,
w którym normalnie odbywają się nabożeństwa, dowodzi tego, iż ludzie dotknięci
wymienioną pandemią znajdują się w centrum zainteresowania Kościołów członkowskich
ŚFL.
Uczestniczący w spotkaniu biskupi, księża, świeccy, przedstawiciele służby
zdrowia oraz pracownicy socjalni wyrazili także zaniepokojenie faktem,
że w wyniku rozszerzenia Unii Europejskiej może wyłonić się swego rodzaju
nowa linia demarkacyjna, oddzielająca Kościoły i kraje członkowskie UE
od tych, które pozostają poza jej granicami. Dziesięć nowych państw - członków
Unii może mieć utrudniony dostęp do tanich leków zwalczających infekcję
HIV oraz do międzynarodowych funduszy do walki z chorobą.
W dokumencie zatytułowanym "Bound Together" uczestniczący w konsultacjach
przedstawiciele europejskich Kościołów członkowskich ŚFL stwierdzają, że
nasilenie migracji, które czeka najprawdopodobniej Europę, może być przyczynkiem
do wzrostu obaw i niepokojów. Kościoły nie powinny zapominać o państwach
Europy Wschodniej i Południowo-Wschodniej, w których dominują trudne w
porównaniu z resztą kontynentu warunki życia. Kościoły luterańskie, pozostając
ze sobą w komunii, winny zachowywać solidarność ze wszystkimi cierpiącymi
w tych państwach. Pomiędzy wspólnotami luterańskimi Europy występują wyraĽne
różnice gospodarcze, kulturowe i edukacyjne. Niektóre z nich realizują
efektywne programy walki z HIV/AIDS, zaś inne ledwie zaczynają takie działania.
Tożsamość Kościołów luterańskich, jako pozostających we wzajemnej komunii,
zakłada, że problemy niektórych z nich są dzielone przez wszystkie pozostałe.
Taki związek oznacza poszukiwanie nowych dróg przeżywania wspólnoty, wzajemnego
uczenia się i słuchania oraz dzielenia zasobami, przy jednoczesnym poszanowaniu
odmiennych tożsamości różnych wspólnot. Silniejsi partnerzy nie powinni
narzucać swoich tożsamości, priorytetów i wartości słabszym.
Według uczestników konsultacji, europejskie Kościoły luterańskie powinny
stać się "miejscami bezpieczeństwa" dla osób dotkniętych HIV/AIDS. Są one
odpowiedzialne za objęcie tych ludzi swą troską. Liturgia, kazania i modlitwy
winny nieść pocieszenie chorym i zakażonym. Zaangażowanie Kościołów na
ich rzecz jest realizacją powołania diakonijnego oraz konsekwencją chrztu.
By móc realizować to powołanie, należy otwarcie poruszać kwestie dotyczące
HIV/AIDS. Chrześcijanie winni zapoznawać się z wiedzą na temat tej choroby
oraz dróg jej przenoszenia. Kościoły powinny włączyć się do działań zapobiegających
pandemii, poprzez np. edukację seksualną, promowanie równości płci, propagowanie
czystości seksualnej oraz odraczania inicjacji seksualnej. Wymienia się
także w tym kontekście zachęcanie do unikania ryzykownych zachowań, używania
prezerwatyw czy też sterylnych igieł.
"Bound Together" wzywa Kościoły luterańskie do głoszenia wartości promujących
i chroniących życie, opartych na miłości samego siebie i bliźniego. Kościoły
powinny chronić wartość małżeństwa i rodziny, a także odpowiedzialności
i wzajemnej wierności w życiu seksualnym.
By omawiane działania były skuteczne, niezbędna jest współpraca z innymi
Kościołami, organizacjami ekumenicznymi, pozarządowymi, grupami samopomocowymi
oraz rządami, która powinna odbywać się na różnych poziomach: od lokalnego
po międzynarodowy.
Marcin Ziemkowski
[Pracownik Zakładu Polityki Społecznej w Instytucie Socjologii UMK
w Toruniu]