NR 3 / 2003
Wiadomości ogólne
To trzeci największy protestancki Kościół w Kanadzie, wywodzący się z tradycji szkockiego prezbiterianizmu [zob. "Jednota" 8-9/2002]. Sam Prezbiteriański Kościół w Kanadzie (PCCa) powstał w 1875 roku w wyniku unii kilku Kościołów prezbiteriańskich. Ważną datą jest rok 1925, kiedy to cześć parafii oraz wiernych odmówiła przyłączenia się do Zjednoczonego Kościoła Kanady [zob. "Jednota" 3/2003] i kontynuowała działalność jako osobny Kościół prezbiteriański.
Historia
Prezbiterianie ze Szkocji zaczęli się osiedlać w Kanadzie na początku XVIII wieku. Ich pierwszy pastor przybył w 1764 roku, a pierwszy prezbiteriat powołano w 1786 roku. Początkowo byli oni związani z Kościołem Szkocji, ale gdy na początku XIX wieku Kościół ten zaczęły gnębić podziały, rychło zjawisko to wystąpiło i w Kanadzie. Tak więc przez sporą część XIX wieku w Kanadzie istniało równolegle kilka Kościołów prezbiteriańskich. Dopiero od połowy XIX wieku zaczęła dominować idea unii i po serii długich i skomplikowanych zjednoczeń w 1875 roku powołano Prezbiteriański Kościół Kanady (Presbyterian Church of Canada). W wyniku ciągłej imigracji Szkotów oraz misji na początku XX wieku liczył on ponad 4500 parafii w całej Kanadzie i był największym protestanckim wyznaniem w kraju. Największe skupiska prezbiterianów znajdowały się na wschodnim wybrzeżu Kanady.
W XIX wieku wraz z rozwojem Kanady oraz poszczególnych Kościołów zaczęło narastać pragnienie zjednoczenia się. Rozmowy rozpoczęto w 1885 roku, ale nabrały one rozpędu dopiero w 1904 roku. Zobowiązano się wówczas dość pochopnie, iż prezbiterianie przystąpią do unii jedynie wtedy, gdy opowiedzą się za nią wszyscy wierni. Ostatecznie teologowie kongregacjonalni, prezbiteriańscy oraz metodystyczni ustalili w 1908 roku "Podstawy unii" (Basis of Union). Głosowania, które się nad nimi odbyły, pokazały jednak, iż prezbiterianie byli podzieleni na pół i unię odłożono na później. Przez ten czas zorganizowali się w Kościele prezbiteriańskim jej przeciwnicy, a szczególnie aktywne były kobiety oraz świeccy.