Pismo religijno-społeczne poświęcone polskiemu
      ewangelicyzmowi i ekumenii

Okładka 11/2002NR 11 / 2002


  Wiadomości ogólne

Zjednoczony Kościół Reformowany (URC) jest największym reformowanym kościołem w Anglii, gdzie wyznaniem panującym jest anglikanizm (skupiający ok. 56% społeczeństwa Wielkiej Brytanii).

Historia

Historia protestantyzmu w Anglii rozpoczyna się w 1534 roku, kiedy to Henryk VIII zerwał z Rzymem i ogłosił się głową Kościoła w Anglii (Akt o supremacji). Król nie należał jednak do sympatyków Reformacji i Kościół anglikański stał się nurtem pośrednim (via media) między Kościołami reformowanymi a Kościołem rzymskokatolickim. Takie teologiczne umiejscowienie anglikanizmu odpowiadało kolejnym monarchom brytyjskim oraz sporej grupie angielskiego społeczeństwa. Budziło ono jednak opór ze strony bardziej radykalnych wiernych, którzy żądali, by anglikanizm odrzucił urząd biskupa, pewne tradycje liturgiczne i jasno opowiedział się po stronie reformowanej. Ze względu na żądanie oczyszczenia (angielskie - purity) Kościoła anglikańskiego "z błędów papizmu", nazwano ich purytanami. Wśród nich wyróżniali się prezbiterianie, żądający ścisłej dyscypliny kościelnej i podporządkowania parafii prezbiteriatom, oraz kongregacjoniści, którzy wierzyli w niezależność doktrynalną i organizacyjną każdej parafii. Purytanie byli surowo prześladowani i część z nich osiedliła się w Ameryce Północnej. W Anglii represje trwały aż do wybuchu wojny domowej, objęcia władzy przez Oliwiera Cromwella (1599-1658) i proklamowaniu republiki (1649).

Cromwell, który sam był gorliwym kongregacjonalistą, doprowadził do przyjęcia wyznania reformowanego w duchu Wetsminsterskiego Wyznania Wiary (1645). Za jego rządów prześladowano dla odmiany anglikanów, zaś kongregacjoniści stali się wyznaniem panującym. W 1658 roku 120 pastorów przyjęło w Londynie Deklarację wiary i porządku (Savoy Declaration of Faith and Order), która stała się podstawą kongregacjonizmu w Wielkiej Brytanii. Po przywróceniu monarchii w 1662 roku przywrócono także stary porządek w Kościele anglikańskim. W wyniku tego ponad 2000 pastorów wystąpiło z Kościoła, zostając w większej części kongregacjonistami. Król Karol II Stuart początkowo zastosował represje, ale gdy one niewiele dały, zgodził się na tolerancję w słynnych Deklaracjach pobłażania (Declarations of Indulgence). Ostatecznie w 1689 roku zezwolono kongregacjonistom i innym protestantom (katolicy musieli czekać do początku XIX wieku) na swobodę kultu i zrzeszania się. W 1710 roku w Anglii i Walii istniało ponad 380 parafii kongregacjonalnych.

W XVIII i XIX wieku prezbiterianizm angielski (ale nie szkocki!) stopniowo zanikał, podczas gdy kongregacjonalizm rozwijał się: w 1811 istniało 799 parafii kongregacjonalnych, w 1830 - 1600, w 1850 - 3200. Przed I wojną światową do Kościołów kongregacjonalnych uczęszczało ponad milion wiernych.

W 1831 roku kongregacjonaliści powołali Unię Kongregacjonalną, która w 1967 roku przekształciła się w Kongregacjonalny Kościół Anglii i Walii. On zjednoczył się w 1972 roku z Prezbiteriańskim Kościołem Anglii tworząc obecny Zjednoczny Kościół Reformowany. Do tego kościoła przyłączył się w 1981 roku Reformowany Związek Kościołów Chrystusa, a w 2000 roku Kongregacjonalna Unia Szkocji.

Kazimierz Bem


zobacz pełny tekst