NR 3/2021, s. 34–36

Młody przyrodnik i zesłaniec, wierny Kościoła ewangelicko-reformowanego, który mimo przeciwności losu realizował swoje marzenia. Żył krótko, ale intensywnie. Pokazał, jak wiele jesteśmy w stanie osiągnąć swoją ciężką pracą. Pozostawił po sobie jeden z najpiękniejszych opisów Kaukazu, który nawet dzisiaj czytamy z zapartym tchem.

Rodzina

Edward Strumpf przyszedł na świat 14 lutego 1873 r. w Siedlcach w rodzinie Gustawa i Alojzy z Effenbergów. Ojciec jego założył w Siedlcach w 1864 r. księgarnię, która mieściła się w Starym Ratuszu, zwanym „Jackiem”. Przy niej znajdowała się biblioteka i czytelnia, z której korzystała młodzież gimnazjalna. Strumpfowie byli właścicielami posesji przy ul. Floriańskiej w Siedlcach. Mieli dwie córki oraz czterech synów, których imiona znamy: Karol, Edward, Henryk i Adolf. Senior rodu pochodził z rodziny żydowskiej. W młodości nosił imię Gerszon. Był synem Samuela, pisarza prywatnego, i Rebeki z Lublinerów, zamieszkałych na warszawskiej Pradze. W roku 1854 szesnastoletni wówczas Gerszon, uczeń księgarski, przyjął w Kościele ewangelicko-reformowanym chrzest, na którym otrzymał imiona Gustaw Stanisław. W tym samym roku również trzech jego braci przyjęło chrzest w tym Kościele.

Lata młodzieńcze

Edward Strumpf uczęszczał do Męskiego Gimnazjum Klasycznego w Siedlcach, którego tradycje kontynuuje obecnie IV Liceum Ogólnokształcące im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego. Tu zaangażował się w działalność kółka samokształceniowego. Podczas spotkań uczestnicy wspólnie czytali i dyskutowali, poruszając tematy oficjalnie zakazane. Samokształcenie było ważnym elementem edukacji młodzieży po powstaniu styczniowym. Usunięto wówczas ze szkół język polski jako wykładowy, nauczycieli polskich zastępowano rosyjskimi, realizującymi politykę rusyfikacji. System surowych kar nakładanych za wszelką „nieprawomyślność”, zwłaszcza zakaz mówienia po polsku i posiadania polskich książek, budził opór młodzieży. Starsi uczniowie zapoznawali młodszych kolegów z zakazanymi dziełami najwybitniejszych polskich pisarzy i poetów. Edward Strumpf już w gimnazjum przejawiał swoje zainteresowanie naukami przyrodniczymi. Na zebraniach kółek dostarczał książki poświęcone tej tematyce.

W 1891 r. po ukończeniu gimnazjum Edward Strumpf rozpoczął studia na wydziale przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego. Podczas studiów nawiązał współpracę z „Wszechświatem”, popularnym tygodnikiem poświęconym naukom przyrodniczym, na łamach którego w latach 1892–1893 publikował swoje pierwsze artykuły z dziedziny botaniki.

Zesłanie

Za udział w kilińszczyźnie, czyli w obchodach setnej rocznicy przyłączenia się mieszkańców Warszawy do insurekcji kościuszkowskiej, zorganizowanych 17 kwietnia 1894 r., został aresztowany i osadzony w więzieniu na Pawiaku, w którym spędził cztery miesiące. Jako karę za udział w kilińszczyźnie, wymierzono mu...

Pełny tekst artykułu (po zalogowaniu w serwisie)

Jak uzyskać pełny dostęp do zasobów serwisu jednota.pl

* * * * *

Mateusz Troć – uczeń I klasy humanistycznej w IV Liceum Ogólnokształcącego im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego w Siedlcach. Niniejszy artykuł jest pracą przygotowaną na konkurs organizowany przez IPN pod patronatem Ministra Edukacji i Nauki (jeszcze nierozstrzygnięty).