Pismo religijno-społeczne poświęcone polskiemu
      ewangelicyzmowi i ekumenii

NR 8-9 / 2000
Historia

Muzułmanie polscy to obecnie grupa ok. 3-4 tysięcy osób. Zasadniczy trzon tej wspólnoty stanowią potomkowie Tatarów polsko-litewskich, ale istnieją też ugrupowania muzułmańskie nie związane z tym etnosem.

Islam w Polsce obecny jest od ponad 600 lat - taką rocznicę wspólnota Tatarów polsko-litewskich obchodziła w 1997 r. Wiąże się to z zapiskiem w Rocznikach Jana Długosza. W roku 1397 pisał on: "(...) Tatarzy przesiedleni do Polski, odrzuciwszy błędy pogaństwa, przyjęli wiarę Chrystusową i stworzyli jednolity naród z Polakami, zawierając między sobą małżeństwa. Ci zaś, którzy osiedlili się na Litwie, tkwią w sprośnej wierze Mahometa i umieszczeni przez księcia Witolda w jednym zakątku ziemi litewskiej żyją według swoich obyczajów i swej bezbożnej religii". Bez względu na ocenę takiego stwierdzenia, stanowi ono symboliczny początek dziejów tej grupy ludności w Polsce. W polskim piśmiennictwie Tatarów nazywano dawniej Lipkami (od tureckiej nazwy Litwy – Lipka), później zaś "muślimami" (od arabskiego muslim, muzułmanin), obecnie często określani są także jako Tatarzy polscy. Oprócz Białostocczyzny, gdzie leżą dwie tatarskie wsie z zabytkowymi meczetami: Bohoniki i Kruszyniany, większe grupy osób pochodzenia tatarskiego zamieszkują w Gdańsku, Gorzowie Wielkopolskim i w Warszawie. Niewielka ich część żyje obecnie na Litwie, największa zaś na Białorusi.

Choć współcześnie wielu badaczy (w tym sami Tatarzy) skłaniają się do uważania Tatarów polsko-litewskich za mniejszość etniczną, jest to chyba przede wszystkim mniejszość religijna. Element wyznaniowy okazał się zresztą najtrwalszy w dziejach tej grupy, stanowiąc o jej odrębności w słowiańskim i chrześcijańskim otoczeniu kulturowym.

Największy napływ muzułmanów na ziemie polskie nastąpił w XVI i XVII w. Źródła historyczne wspominają, że w tych czasach liczyli oni ok. 100 tys. osób; badania jednak wykazują, że jest liczba znacznie wyolbrzymiona. Główne centra osadnictwa tatarskiego znajdowały się najpierw na Litwie, później, od XVII w., także na Podlasiu.

Tatarzy nigdy nie tworzyli zamkniętej społeczności; od początku wchodzili w związki małżeńskie z miejscowymi kobietami, niejednokrotnie przyjmując ich nazwiska. Często dodawali do swoich rodowych nazwisk słowiańską końcówkę - icz (Azulewicz, Józefowicz, Ahmatowicz, Abrahamowicz itp.). To był jeden z powodów, dla których do kultury Tatarów zaczęły przenikać rozmaite elementy kultury miejscowej, doprowadzając stopniowo do likwidacji wielu zewnętrznych wyznaczników przynależności do kultury muzułmańskiej.

Marek M. Dziekan

Tatarzy - polscy muzułmanie - pełny tekst

Jak uzyskać pełny dostęp do zasobów serwisu jednota.pl