Na fotografii: Sanktuarium Al-Kaba w Mekce
NR 8-9 / 2000
Geneza islamu
Rok 622 po narodzinach Chrystusa jest datą przełomową w historii świata jako pierwszy rok od hidżry, emigracji muzułmanów z Mekki do Jasribu, nazwanego później Medyną (Madinat an-Nabi, miasto proroka), od której datuje się początek trzeciej wielkiej religii monoteistycznej - islamu.
Prorok Mahomet, który dzięki swoim objawieniom zainicjował islam, działa początkowo w otoczeniu niewielkiej grupki zwolenników. Prześladowany przez współplemieńców, z grupą towarzyszy zwanych muhadżirami (uciekinierami a. emigrantami) przybywa do późniejszej Medyny, gdzie wspólnie głoszą ideę Jedynego Boga.
W mieście Jasrib Mahomet i jego uczniowie posiadają grupę sprzymierzeńców zwanych ansarami. Jasrib staje się siedzibą Proroka. Jest to przestrzeń na tyle bezpieczna i postrzegana jako własna, że wkrótce Mahomet wyruszy stąd do Mekki, aby tym razem już siłą wprowadzić tam islam. Dojdzie do tego w roku 630, czyli w osiem lat po opuszczeniu Mekki. Po jej zdobyciu Mahomet kładzie kres praktykom religijnym dżahilijji (okresu niewiedzy, ciemności na Półwyspie Arabskim), rozbijając kamienne bożki, którym Mekkańczycy oddawali cześć.
Świat arabski przed islamem
Muhammad Husayn Haykal, autor biografii Mahometa, zauważa, że kształt Półwyspu Arabskiego, powodujący jego naturalną izolację, stanowił również o jego bezpieczeństwie. Przestrzeń życiowa ludów arabskich nie była narażona na inwazję. Z wyjątkiem obszaru dzisiejszego Jemenu, Półwysep Arabski był nie najlepiej znany starożytnemu światu. Arabowie nie potrafili w owym czasie żeglować po otwartym morzu, które postrzegali jako zagrożenie. Ich odpowiedzią na konieczność wymiany handlowej przy jednoczesnych oporach wobec żeglugi morskiej były karawany.
Miejsca postoju na ich trasie kształtowały stosunki społeczne w tym rejonie. Obszary oaz stanowiły przeważnie własność poszczególnych plemion. Wokół nielicznych studni czy źródeł powstawały małe społeczności, których byt był silnie związany z wymianą handlową. Nierzadko miejsca te stawały się nie tylko przyczółkami handlu, ale też politeistycznego kultu religijnego.
W odróżnieniu od miasta pustynia wręcz prowokuje człowieka do przyjęcia moralności o charakterze religijnym - zauważa Haykal. Doświadcza się tam stale wszechświata w jego pierwotnej formie. Jest to niezwykle głębokie doznanie, ponieważ człowiek odczuwa skończoność swojego istnienia szczególnie mocno, gdy jest ono zagrożone, co na pustyni ma miejsce bardzo często.