NR 1/2019, s. 29

Religioznawstwo – tak zazwyczaj, choć niekiedy inaczej, nazywa się naukę zajmującą się religią czy religiami. Dyscyplinę tę umieszcza się pośród nauk humanistycznych, a zatem tych, których centralnym przedmiotem jest człowiek. Nie dokonam odkrywczego stwierdzenia, jeśli powiem, że ich naukowość wciąż budzi wątpliwości. Bo przecież wszystko, co dotyczy człowieka, jest tak skomplikowane, że trudno to ująć w jednoznaczne, logiczne formuły. Nierzadko o wiele lepiej radzi sobie z tym sztuka. Oczywiście człowieka dotyczy także religia, więc jedną z nauk humanistycznych musi być religioznawstwo.

Religia jest zjawiskiem z trudem poddającym się badaniom naukowym. Francuski filozof, Gabriel Marcel – znany z rozróżnienia być i mieć – religii przeciwstawił także problem tajemnicy. Otóż problem stoi przede mną, nie dotyczy mnie osobiście, za pomocą odpowiedniej metody mogę go rozwiązać. Natomiast w tajemnicę jestem osobiście zaangażowany. Problem wywołuje zaciekawienie, tajemnica zaś niepokój. W religii to, co najistotniejsze, ma niewątpliwie charakter tajemnicy. W takim razie badający ją powinien jednocześnie badać samego siebie, a w napisanym przez siebie artykule czy książce, w wygłoszonym wykładzie zamieścić też świadectwo. Świadectwo swojej wiary lub niewiary.

W tekstach religioznawczych jednak takowych nie ma. A jeżeli ich autorzy zbyt ostentacyjnie wyrażają swój stosunek do przedmiotu swoich badań, zarzuca im się, często nie bez słuszności, że sprzeniewierzają się naukowemu obiektywizmowi. Że, zamiast poznawać i przekazywać prawdę o religiach, są ich krytykami bądź też misjonarzami którejś z nich. A przecież nie wolno im występować ani w jednej, ani w drugiej roli.

Takie ograniczenie prawdopodobnie sprzyja obiektywizmowi wymaganemu w nauce, lecz łączy się niestety z problematyzacją tajemnicy. Traktowanie tajemnicy jak problemu zdaje się poniżej jej godności. Gdy czyta się naukowe opisy różnych religii lub też ogólne rozważania na temat religii, często na myśl przychodzi...

Pełny tekst artykułu (po zalogowaniu w serwisie)

Jak uzyskać pełny dostęp do zasobów serwisu jednota.pl

* * * * *

Grzegorz Pełczyński – antropolog kulturowy, religioznawca i publicysta, doktor habilitowany nauk humanistycznych, profesor nadzwyczajny Uniwersytetu Wrocławskiego