NR 8-9 / 1991
Kościół Zielonoświątkowy wyłonił się z ruchu przebudzeniowego i
uświęceniowego w XIX i XX w. Swoje korzenie upatruje w świadectwie
biblijnym o zesłaniu Ducha Św. w dniu Pięćdziesiątnicy (gr. pentekoste
- Dz. 2:11; 20:18; l Kor. 16:8). Stąd jego nazwa: pentekostalizm lub
ruch zielonoświątkowy, pentekostalny.
Początki współczesnego pentekostalizmu wiążą się ze zjawiskiem „chrztu
Duchem Świętym" (zwanego tez „chrztem w Duchu Św.") wraz z towarzyszącą
mu glossolalią, czyli mówieniem językami, a właściwie modlitwą w obcych
nieznanych językach, jakie miało miejsce w 1901 r. w Topeka (Kansas,
USA), oraz z działaniem Ducha Św. wśród członków zboru uświęceniowego
Azusa Street Mission w Los Angeles, w 1906 r. Wydarzenie z Azusa Street
zostało oficjalnie uznane za początek przebudzenia zielonoświątkowego,
w istocie jednak poprzedziło je wiele manifestacji Ducha Św., o czym
świadczą właściwie całe dzieje Kościoła chrześcijańskiego i co
potwierdzają liczne badania z historii psychologii i teologii. Problem
świętości i doskonałości chrześcijańskiej wyraźnie zaznaczył się w
Kościołach Reformacji, pojawił się tez w XVII-wiecznym pietyzmie
europejskim, w przebudzeniu wesleyańskim w Anglii (metodyzm) oraz w
ruchach odrodzeniowych i uświęcających, jakie wystąpiły w XIX i XX w. w
kręgach protestanckich i na polach misyjnych. Ojcami duchowymi tych
ruchów byli m.in. Charles G. Finney, Dwight L. Moody i R.A. Torrey.
Ruch zielonoświątkowy dość szybko rozprzestrzenił się na terenie Stanów
Zjednoczonych, a do Europy dotarł przez świadectwo T.B. Barratta z
Norwegii, gdzie powstał w 1916 r. w Oslo zbór zielonoświątkowy
„Filadelfia", który promieniował na całą Skandynawię oraz Niemcy i
Anglię. Z Niemiec przeniknął do Europy wschodniej i południowej. W
ciągu ponad półwiecza pentekostalizm rozprzestrzenił się na całym
świecie, a w niektórych krajach południowo-amerykańskich i azjatyckich
należy dziś do wyznań dominujących.
W latach 70. naszego stulecia, jako rezultat działalności Ducha Św. i
świadectwa zielonoświątkowców, rozwinął się ruch charyzmatyczny
(neopentekostalny) wśród katolików, anglikanów, prawosławnych,
luteranów, reformowanych, metodystów i in. Chrześcijanie ci, pozostając
nadal członkami swoich Kościołów, w niczym nie różnią się od
zielonoświątkowców, gdy chodzi o przeżywanie działania Ducha Św. W
latach 80. nastąpiła „trzecia fala" (Third Wave) przebudzenia
zielonoświątkowego i objęła te Kościoły chrześcijańskie, w których
przedtem nie przejawiło się działanie Ducha Św. Zachowując swój styl
pobożności, członkowie tych wyznań w praktycznym życiu są
zielonoświątkowcami.
Według danych statystycznych z 1988 r. ogólnoświatowy ruch
zielonoświątkowy skupia ponad 300 min chrześcijan w różnych typach
Kościołów, zaś same Kościoły zielonoświątkowe na świecie liczą 176 mln
członków, społeczności charyzmatyczne - 123 mln, a chrześcijan
zaliczanych do „trzeciej fali" jest 28 mln. W samej Europie Kościoły
zielonoświątkowe liczą 4,4 mln członków, społeczności charyzmatyczne -
21,9 mln, a chrześcijan należących do „trzeciej fali" jest 2,4 min.
Ogółem na naszym kontynencie żyje 29 mln chrześcijan w różnych
społecznościach pentekostalnych.
Do Polski ruch zielonoświątkowy dotarł dwiema drogami: z Niemiec - na
Pomorze, do Wielkopolski i na Śląsk Cieszyński, oraz z Ameryki (za
pośrednictwem reemigrantów) - na tereny Polski centralnej i na Kresy
wschodnie. W Cieszyńskiem na początku przeniknął do Społeczności
Chrześcijańskiej wywodzącej się z kręgów pietystycznych działających w
strukturach Kościoła ewangelicko-augsburskiego. Gdy jednak Społeczność
Chrześcijańska zaczęła dystansować się od zielonoświątkowców, wówczas
powołali oni do życia Związek Stanowczych Chrześcijan (Cieszyn, 1910
r.) i rozpoczęli niezależną działalność religijną, zakładając swoje
zbory w Nieborach, Cieszynie, Żukowie Dolnym, Tyrach, Milikowie,
Gródku, Ustroniu, Wiśle-Głębcach, Wiśle-Malince i Jaworzu. Od 1920 r.
wydawali miesięcznik „Głos Prawdy".
Zbory, które powstały na Kresach wschodnich i w Polsce centralnej, na
początku nie tworzyły żadnej struktury kościelnej. Dopiero w maju 1929
r., na zjeździe braterskim w Starej Czołnicy k. Łucka, utworzono
Kościół Chrześcijan Wiary Ewangelicznej z siedzibą w Łodzi. Rozwinął on
żywą działalność ewangelizacyjną i do 1939 r. skupił ponad 20 tys.
wyznawców w 500 zborach i stacjach kaznodziejskich. Wydawał trzy pisma
- po polsku, rosyjsku i ukraińsku.
Ważną rolę w kształceniu duchownych, nauczaniu teologii i stylu życia
zborowego spełniał Instytut Biblijny w Gdańsku. Założony w marcu 1930
r. (istniał do chwili zamknięcia przez władze hitlerowskie), zdołał
wykształcić spore grono duchownych dla polskich zborów oraz całego
regionu Europy Środkowej i Południowej.
Kościół Chrześcijan Wiary Ewangelicznej wznowił swą działalność tuż po
wojnie, w 1945 r., podczas konferencji w Łodzi, a w 1953 r. dołączył do
Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego (ZKE), w ramach którego działał
już od 1947 r. także Związek Stanowczych Chrześcijan. Struktura ta
przetrwała blisko czterdzieści lat, to jest do chwili, gdy XII Synod
ZKE (22 maja 1987 r) podjął uchwałę o reorganizacji, w wyniku czego
powstały cztery odrębne organizacje kościelne, a wśród nich Kościół
Zielonoświątkowy. Został on zarejestrowany 1 lutego 1988 r. Według
danych z listopada 1990 r. należy do niego 117 zborów i ok. 12 tys.
ludzi. Skupia wszystkie zbory ugrupowania stanowczych chrześcijan oraz
przeważającą większość zborów ugrupowania chrześcijan wiary
ewangelicznej, które poprzednio należały do ZKE.
Na świecie i w Europie zielonoświątkowcy zachowują odrębne zwyczaje w
przejawach pobożności i nie mają jednolitego, obowiązującego
wszystkich, wyznania wiary. Statut polskiego Kościoła
Zielonoświątkowego zawiera następujący zapis wyznania wiary:
Jest to wiara:
- w nieomylność całości Pisma Świętego - Biblii jako Słowa Bożego
natchnionego przez Ducha Świętego - które stanowi jedyną normę wiary;
- w Trójjedynego Boga - Ojca i Syna i Ducha Świętego;
- w synostwo Boże Jezusa Chrystusa, poczętego z Ducha Świętego, narodzonego z Marii Dziewicy;
- w Jego śmierć na krzyżu za grzechy świata i Jego zmartwychwstanie w ciele;
- w Jego wniebowstąpienie i powtórne przyjście;
- w chrzest Duchem Świętym, przeżywanie Jego pełni, i w dary łaski;
- w uzdrowienie chorych przez wiarę w zbawcze dzieło Jezusa Chrystusa;
- w wieczne życie i wieczne potępienie.
-
Kościół Zielonoświątkowy uznaje i praktykuje chrzest
wiary (w Imię Ojca i Syna i Ducha Świętego) przez zanurzenie (w
baptysterium lub w naturalnym zbiorniku wodnym), który wyraża
posłuszeństwo wierzącego wobec Słowa Pana, jego świadectwo przed Bogiem
i ludźmi o przeżyciu zbawienia i odpuszczeniu grzechów oraz jego ślub
dozgonnej wierności Bogu. Niemowląt i małych dzieci nie chrzci się.
Według przyjętych zwyczajów ofiarowuje się je Panu i błogosławi w akcie
modlitwy podczas nabożeństwa lub w domu.
Wieczerza Pańska, obchodzona pod dwiema postaciami - chleba i wina,
wyraża żywą społeczność z Bogiem i Kościołem, przypomina śmierć Jezusa
poniesioną „dla nas i za nas". Obecność Chrystusa w Wieczerzy jest
rzeczywista i duchowa, a nie materialna.
Małżeństwo jest zawierane przez akt ślubu nowożeńców i towarzyszącą mu
modlitwę; przy akcie tym usługuje duchowny zanosząc modlitwę za
nowożeńców i błogosławiąc im.
W zborach praktykowana jest modlitwa za chorych; towarzyszy jej
najczęściej wkładanie rąk i namaszczanie olejkiem w imieniu Pańskim
przez duszpasterza.
Duchownych Kościoła ordynuje się na diakonów i prezbiterów.
Istotną cechą pobożności zielonoświątkowej jest nabożeństwo, w którym
często pojawiają się głośne (indywidualne i wspólne) modlitwy. W
modlitwie często występuje glossolalia, której towarzyszy spontaniczne
ożywienie całego zboru; a także proroctwa i poselstwa. Mogą też
występować nagłe uzdrowienia. W centrum nabozeństwa znajduje się jednak
zwiastowanie Pisma Św. (w kazaniu i nauczaniu). Bardzo często
podkreślana jest konieczność przeżycia przez człowieka zbawczej ofiary
Jezusa Chrystusa. Zielonoświątkowcy uważają, że w takich zjawiskach,
jak glossolalia i proroctwa, wyraża się szczególne działanie Ducha Św.,
zgodnie z wypowiedziami Pisma na ten temat. Pismo Św. Przez większość
zielonoświątkowców jest interpretowane dosłownie. Zapewne stąd się
bierze występująca w różnych kręgach rezerwa wobec studiów
teologicznych. Jednakże i w tej dziedzinie istnieje duża sfera
wolności, dzięki czemu szkolnictwo biblijno-teologiczne przeżywa wielki
rozwój. W Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej studiuje 29osób, w
Misyjnej Szkole Biblijnej (Cieszyn) roczny kurs misyjno-ewangelizacyjny
odbywają 22 osoby, w Warszawskim Seminarium Teologicznym (program
3-letni) studiuje 29 osób, w Zaocznym Seminarium Teologicznym (Ustroń,
program 2,5-roczny) - 57 osób. W najbliższym czasie podejmie
działalność Międzynarodowy Instytut Korespondencyjny (ICI),
przeznaczony dla osób pragnących zdobywać wiedzę.
Najwyższą władzę w Kościele posiada Synod, który obraduje co 5 lat.
Synod dokonuje wyboru: prezbitera naczelnego, 7-osobowego zarządu i
Naczelnej Rady Kościoła. W okresie intersynodalnym zarządzanie
Kościołem przysługuje z urzędu prezbiterowi naczelnemu. Podstawową
komórką w ustroju kościelnym jest zbór lokalny, na czele którego stoi
pastor i rada zboru.
W Kościele działają misje, służby i duszpasterstwa (rodziny,
akademickie, młodzieży oraz osób samotnych). Do najważniejszych misji
należą: Namiotowa i Chrześcijańska, działające przede wszystkim w tych
rejonach, gdzie nie ma zborów. Misja „Nowa Nadzieja" specjalizuje się w
usługiwaniu alkoholikom i narkomanom. Dla osób uzależnionych prowadzony
jest ośrodek odwykowy ,,En Gedi" w Broczynie, woj. słupskie. Żywą
działalność przejawia Służba Muzyczna i Służba Niewiast, która wydaje
m.in. czasopismo dla kobiet „Samarytanka".
Wśród inicjatyw wydawniczych odnotować trzeba Wydawnictwo „Agape" oraz miesięcznik „Chrześcijanin", organ prasowy Kościoła.
Społeczność zielonoświątkowa w Polsce staje przed wieloma wyzwaniami.
Jedne z nich są związane z jakością życia i wiary, a więc i ze
świadectwem poszczególnych chrześcijan i całego Kościoła w określonym
miejscu i czasie. Określiłbym je jako zwyczajne. Inne z kolei mają
charakter szczególny, związany z zagrożeniami, jakich doświadczają
społeczeństwa w krajach postkomunistycznych. Środowisko
zielonoświątkowe - także polskie - dostrzega groźbę pojawienia się
nowych, groźniejszych demonów niż ,,demon komunizmu". Są wśród nich:
„demon bezlitosnego ekonomizmu", „demon nacjonalistycznego
totalitaryzmu" i „demon politycznego klerykalizmu". Są to bardzo
poważne sfery zagrożeń, wobec których chrześcijanie nie mogą pozostać
obojętni. Muszą przeciwstawić się bezlitosnemu ekonomizmowi, broniąc
godności i praw jednostki ludzkiej, zaś nacjonalistycznemu
totalitaryzmowi - głosząc chrześcijańską zasadę wolności każdego
człowieka. Z kolei „demonowi politycznego klerykalizmu" powinno się
przeciwstawić chrześcijański ekumenizm. Przed chrześcijanami w Europie
Wschodniej stoi zadanie okazywania większej lojalności wobec Kościoła
Jezusa Chrystusa niż wobec własnego narodu - powiedział
zielonoświątkowy teolog z Jugosławii, Miroslav Volf, w swoim
wystąpieniu na jednej z międzynarodowych konferencji chrześcijańskich.
Podobne obawy wyrażają także niektórzy katoliccy księża i świeccy w
Polsce. Dobrze więc, że w tej trudnej sytuacji - ludzkiej i
chrześcijańskiej - nie jesteśmy sami na naszej polskiej drodze.
Chrześcijanie należący do społeczności zielonoświątkowej są, i chcą
dalej pozostać, ludźmi nadziei - nadziei żywej, która swoją siłę
czerpie z wiary w moc, Słowo i obecność Chrystusa. Tak więc we
wszystkich sferach zagrożeń - tych zwykłych, i tych niezwykłych -
możemy, chcemy i musimy oprzeć się na wierności i miłości Jezusa
Chrystusa. On mówi: „Dana mi jest wszelka moc na niebie i na ziemi.
[...] Ja jestem z wami po wszystkie dni, aż do skończenia świata" (Mat.
28: 18.20).
