Pismo religijno-społeczne poświęcone polskiemu
      ewangelicyzmowi i ekumenii

NR 3/2014, 27–30

grafika EJDziewiętnasty wiek wyróżniał się w dziejach Warszawy niezwykle szybkim rozwojem tego miasta. Wiązał się on z szybkim rozrostem ludnościowym miasta. Cechą charakterystyczną większych miast Królestwa Polskiego były liczne społeczności żydowskie. Dużą rolę odgrywały również społeczności protestanckie, będące zarówno spuścizną reformacji w Polsce, jak i skutkiem przybycia do Warszawy imigrantów z innych państw europejskich.

W Warszawie XIX w. poszczególne grupy narodowościowe i religijne nie unikały kontaktu ze sobą i budowania relacji – szczególnie na szczeblu religijnym. Kontakty chrześcijan z Żydami zaowocowały konwersjami tych ostatnich i przyłączeniem się do wielu Kościołów, przeważnie luterańskiego i reformowanego. Działalność misyjna prowadzona była również przez anglikanów, którzy odnieśli bardzo dobre rezultaty, co prawdopodobnie nie byłoby możliwe, gdyby nie pomoc dwóch Kościołów ewangelickich – luterańskiego i reformowanego.

Początki misji anglikańskich w Europie

Kościół anglikański prowadził działalność misyjną nie tylko w Europie, ale także w Afryce północnej, Azji i obu Amerykach. W 1795 r. założone zostało London Missionary Society (Londyńskie Towarzystwo Misyjne), które musiało konkurować z wieloma innymi organizacjami powstałymi we Francji, Niemczech i Szwajcarii. Powołało ono organizację London Society for Promoting Christianity amongst the Jews (Londyńskie Towarzystwo Propagowania Chrześcijaństwa wśród Żydów), działającą również pod nazwą The Church Mission to the Jews (Kościół Misyjny dla Żydów). Jego twórcą był ochrzczony Żyd Joseph Samuel, który przy chrzcie otrzymał imię Friedrich Frey. Misjonarzami byli przeważnie ochrzczeni Żydzi, ponieważ ich znajomość żydowskich obyczajów ułatwiała dotarcie do tej społeczności. Na przełomie XVIII i XIX w. misja zyskała przychylność pruskiego króla Fryderyka Wilhelma III oraz lokalnej administracji, ponieważ Prusakom działalność misjonarzy bardzo ułatwiała prowadzenie polityki asymilacji. Podobnie było w Rosji, w 1817 r. lider anglikańskich misjonarzy Lewis Way uzyskał audiencję u cara Aleksandra I. Rok później ukazem zezwolono na działania misyjne wśród Żydów, a w 1826 r. car Mikołaj I zezwolił legalnie działać misjonarzom na terenie Królestwa Polskiego, jednak pod nadzorem Konsystorza Ewangelicko-Augsburskiego. Możliwe jednak, że filia anglikańska działała tu około 1814 r. Misjonarzom pomagało również Towarzystwo Biblijne.

Misjonarze w Warszawie

Misja prowadziła w Warszawie punkty pracy dla żydowskich neofitów w introligatorni i drukarni misyjnej. Otwarto również dwie szkółki prowadzone przez pastora Richarda Smitha. Od 1828 r. kazania anglikańskie odbywały się w zborze reformowanym, ale już w 1832 r. anglikanie się usamodzielnili. Dom modlitwy powstał przy ulicy Leszno dzięki pomocy zboru reformowanego. Pomimo tego, że nadzór nad działalnością anglikanów pełnił zbór luterański, misjonarze dosyć chętnie współpracowali z konsystorzem reformowanym, w tym z ks. Karolem Diehlem oraz z innymi ewangelickimi duchownymi: ks. Hermanem, K. Juliuszem Ludwigiem i ks. Józefem Spleszyńskim. W 1833 r. działało w Warszawie sześciu misjonarzy, a w 1853 r. ośmiu. Przywódcą misji był pastor Ferdynand Wilhelm Becker, który w styczniu 1824 r. uzyskał zgodę na prowadzenie misji od Superintendenta reformowanego Karola Diehla. W 1854 r. jego następcą został pastor Jan Krystian Reichard. Z prowadzonej akcji misyjnej anglikanie składali raporty Kościołowi Ewangelicko-Augsburskiemu i centrali anglikańskiej w Londynie.

Misjonarze kolportowali również bezpłatnie druki o treści ewangelickiej. Początkowo sprowadzano je z Anglii i Niemiec, a później drukowano w Warszawie. O skali świadczy fakt, że do 1852 r. udało się rozpowszechnić ok. 15 tys. egzemplarzy Nowego Testamentu i ok. 100 tys. broszur. W latach 1823-1828 anglikanie nawrócili około 70 Żydów. Do 1842 r. ich liczba wzrosła do 150, w tym 115 w Warszawie, a do 1847 r. – do 259 osób. Wielu powróciło jednak do judaizmu. Warto dodać, że w takich przypadkach liczba chrztów nie...

 

Normal 0 21 false false false MicrosoftInternetExplorer4

NR 3/2014, 27–30

Dziewiętnasty wiek wyróżniał się w dziejach Warszawy niezwykle szybkim rozwojem tego miasta. Wiązał się on z szybkim rozrostem ludnościowym miasta. Cechą charakterystyczną większych miast Królestwa Polskiego były liczne społeczności żydowskie. Dużą rolę odgrywały również społeczności protestanckie, będące zarówno spuścizną reformacji w Polsce, jak i skutkiem przybycia do Warszawy imigrantów z innych państw europejskich.

W Warszawie XIX w. poszczególne grupy narodowościowe i religijne nie unikały kontaktu ze sobą i budowania relacji – szczególnie na szczeblu religijnym. Kontakty chrześcijan z Żydami zaowocowały konwersjami tych ostatnich i przyłączeniem się do wielu Kościołów, przeważnie luterańskiego i reformowanego[i]. Działalność misyjna prowadzona była również przez anglikanów, którzy odnieśli bardzo dobre rezultaty, co prawdopodobnie nie byłoby możliwe, gdyby nie pomoc dwóch Kościołów ewangelickich – luterańskiego i reformowanego.

Początki misji anglikańskich w Europie

Kościół anglikański prowadził działalność misyjną nie tylko w Europie, ale także w Afryce północnej, Azji i obu Amerykach. W 1795 r. założone zostało London Missionary Society (Londyńskie Towarzystwo Misyjne), które musiało konkurować z wieloma innymi organizacjami powstałymi we Francji, Niemczech i Szwajcarii. Powołało ono organizację London Society for Promoting Christianity amongst the Jews (Londyńskie Towarzystwo Propagowania Chrześcijaństwa wśród Żydów), działającą również pod nazwą The Church Mission to the Jews (Kościół Misyjny dla Żydów). Jego twórcą był ochrzczony Żyd Joseph Samuel, który przy chrzcie otrzymał imię Friedrich Frey. Misjonarzami byli przeważnie ochrzczeni Żydzi, ponieważ ich znajomość żydowskich obyczajów ułatwiała dotarcie do tej społeczności. Na przełomie XVIII i XIX w. misja zyskała przychylność pruskiego króla Fryderyka Wilhelma III oraz lokalnej administracji, ponieważ Prusakom działalność misjonarzy bardzo ułatwiała prowadzenie polityki asymilacji. Podobnie było w Rosji, w 1817 r. lider anglikańskich misjonarzy Lewis Way uzyskał audiencję u cara Aleksandra I. Rok później ukazem zezwolono na działania misyjne wśród Żydów, a w 1826 r. car Mikołaj I zezwolił legalnie działać misjonarzom na terenie Królestwa Polskiego, jednak pod nadzorem Konsystorza Ewangelicko-Augsburskiego. Możliwe jednak, że filia anglikańska działała tu około 1814 r. Misjonarzom pomagało również Towarzystwo Biblijne.

Misjonarze w Warszawie

Misja prowadziła w Warszawie punkty pracy dla żydowskich neofitów w introligatorni i drukarni misyjnej. Otwarto również dwie szkółki prowadzone przez pastora Richarda Smitha. Od 1828 r. kazania anglikańskie odbywały się w zborze reformowanym, ale już w 1832 r. anglikanie się usamodzielnili. Dom modlitwy powstał przy ulicy Leszno dzięki pomocy zboru reformowanego. Pomimo tego, że nadzór nad działalnością anglikanów pełnił zbór luterański[ii], misjonarze dosyć chętnie współpracowali z konsystorzem reformowanym, w tym z ks. Karolem Diehlem oraz z innymi ewangelickimi duchownymi: ks. Hermanem, K. Juliuszem Ludwigiem i ks. Józefem Spleszyńskim. W 1833 r. działało w Warszawie sześciu misjonarzy, a w 1853 r. ośmiu. Przywódcą misji był pastor Ferdynand Wilhelm Becker, który w styczniu 1824 r. uzyskał zgodę na prowadzenie misji od Superintendenta reformowanego Karola Diehla. W 1854 r. jego następcą został pastor Jan Krystian Reichard. Z prowadzonej akcji misyjnej anglikanie składali raporty Kościołowi Ewangelicko-Augsburskiemu i centrali anglikańskiej w Londynie.

Misjonarze kolportowali również bezpłatnie druki o treści ewangelickiej. Początkowo sprowadzano je z Anglii i Niemiec, a później drukowano w Warszawie. O skali świadczy fakt, że do 1852 r. udało się rozpowszechnić ok. 15 tys. egzemplarzy Nowego Testamentu i ok. 100 tys. broszur. W latach 1823-1828 anglikanie nawrócili około 70 Żydów. Do 1842 r. ich liczba wzrosła do 150, w tym 115 w Warszawie, a do 1847 r. – do 259 osób. Wielu powróciło jednak do judaizmu. Warto dodać, że


[i] Osoby zainteresowane poznaniem całościowej tematyki nawracania Żydów przez różne Kościoły chrześcijańskie odsyłam do pozycji: T. Jeske-Choiński, „Neofici Polscy”, Warszawa 1904.

[ii] Luteranie około 1830 r. wystąpili z prośbą o prawne uregulowanie statusu i działalności anglikanów, co jednak nie zostało wprowadzone w życie.

Pełny tekst artykułu po zalogowaniu w serwisie.

Jak uzyskać pełny dostęp do zasobów serwisu jednota.pl

grafika EJ