Nr 1-2/1990
Po pytaniu przedszkolaka: „Co to jest?”, następuje inne: „Gdzie to jest?”. To ostatnie nie oznacza koniecznie potrzeby lokalizacji czegoś, lecz wyraża inne niepewności: „Gdzie to jest dla mnie? Czy będę coś z tego miał? Czy mogę to schwycić? Czy to przyjdzie do mnie?”.
Powyższy cytat pochodzi z książki1 przeznaczonej dla rodziców i wychowawców przekazujących dzieciom podstawy wiary chrześcijańskiej (s. 77). Autorką tej książki jest dr Johanna Klink, holenderski teolog ewangelicko-reformowany. Ta stosunkowo niewielka książka jest rezultatem kilkunastu lat pedagogicznych doświadczeń autorki, która poświęciła się pracy duszpasterskiej z grupą ponad pięciuset dzieci katolickich i ewangelickich w wieku 3-13 lat. Według współczesnej psychologii rozwojowej, której ojcem był wybitny uczony szwajcarski Jean Piaget, operacje myślowe dzieci w tym wieku mają charakter konkretny tzn. dziecku obce są wszelkie uogólnienia i abstrakcje) i są ukierunkowane egocentrycznie. Abstrakcyjny system teologiczny dorosłych zostaje przez dziecko przetworzony na swoisty konkret, odnoszący się bezpośrednio do sytuacji życiowej dziecka, jego rodziny i grup rówieśniczych. W wyniku rozmów z rodzicami, uczestniczenia w życiu Kościoła oraz w szkolnych lekcjach religii, dziecko wytwarza sobie własny obraz Boga, Jego stosunku do świata i ludzi.
Znajomość tego obrazu, pogłębiona wiedzą z zakresu psychologii rozwojowej, jest niezbędna' do zrozumienia wiary najmłodszych i do uniknięcia poważnych błędów dydaktycznych. Liczne, zebrane przez autorkę, .przykłady autentycznych wypowiedzi dzieci pozwalają zorientować się, jaki jest zasadniczy sens stawianych przez nie pytań i wygłaszanych tez. Dobro i zło, Bóg i człowiek, życie i śmierć, świadectwo Jezusa, sakramenty i modlitwa – to tylko niektóre z tematów podejmowanych na łamach omawianej książki i ukazywanych w perspektywie myślenia dzieci.
Przystępny język, duża liczba przykładów i praktycznych wskazówek metodycznych, analizy i interpretacje kilkuset wypowiedzi dzieci – wszystko to każe polecić omawianą publikację szerokim kręgom czytelników naszego pisma, a zwłaszcza duchownym, rodzicom i nauczycielom szkół niedzielnych. Instytutowi Wydawniczemu PAX należy się wdzięczność za udostępnienie czytelnikom polskim tej prawdziwie ekumenicznej publikacji.
Pytania stawiane przez dzieci niemal codziennie, znacznie rzadziej stają się udziałem dorosłych, zaabsorbowanych krzątaniną wokół zdobywania „chleba powszedniego”... Wybitnym myślicielom, filozofom i teologom równie trudno przychodzi znajdowanie odpowiedzi na fundamentalne pytania, jak przedszkolakom, a może jeszcze trudniej. Najnowsza książka2 ks., prof. Józefa Życińskiego ukazuje meandry ludzkiego myślenia, które od tysiącleci próbuje uporać się z podstawowymi kwestiami sensu życia, istnienia człowieka i przyrody, stosunku nauki do wiary. Książka jest zbiorem zróżnicowanych tematycznie esejów, pozostających w kręgu wzajemnych odniesień rozumu i wiary. Autor ukazuje, jak w .poszczególnych dziedzinach twórczej aktywności człowieka, nawet tych z pozoru racjonalnych, logicznych i odcinających się od religii, ważną rolę odgrywają elementy osobistych przekonań, uprzedzeń, przyjmowanych systemów wartości. Koncentrując się na opisie współczesnej nauki, autor zajmuje się przede wszystkim podstawowymi założeniami współczesnych systemów światopoglądowych, takich jak gnostycyzm fizyków, materializm historyczny, socjobiologia czy postscjentyzm. W omawianym tomie można znaleźć też mnóstwo informacji na temat paranauki, pseudoreligijnych nurtów szerzących się w Europie i Ameryce Północnej, powołujących się niekiedy oszukańczo na swój rzekomo „wschodni” lub „naukowy” rodowód.
Książkę polecam wszystkim, którzy interesują się relacjami między nauką a wiarą.