1499

Urodził się Jan Łaski

~1503

Urodził się Andrzej Frycz Modrzewski (zm. 1572)

1504

Urodził się Stanisław Hozjusz (zm. 1574)

1505

Szlachta polska uzyskuje pełnię władzy legislacyjnej (Nihil novi)

1509

Urodził się Jan Kalwin (zm. 1564)
Pochwała głupoty Erazma z Rotterdamu

1510

Jan Łaski (1455-1531) arcybiskupem gnieźnieńskim; uchwała sejmu zabrania przekazywania w testamencie nieruchomości Kościołowi

1511

Albrecht Hohenzollern wielkim mistrzem Zakonu Krzyżackiego

1514

Z polecenia Leona X Joachim Tetzel zaczyna sprzedaż odpustów

1515

Studia w Bolonii (do 1518)

1516

Erazm z Rotterdamu publikuje Nowy Testament po grecku

1517

Wystąpienie Marcina Lutra

1518

Studia w Padwie

Luter w Augsburgu odmawia odwołania swych poglądów

1519

Karol V królem niemieckim, rok później cesarzem
Druk pism Lutra we Wrocławiu

1520

Papież grozi Lutrowi ekskomuniką, ten pali bullę papieską
I edykt antyreformacyjny Zygmunta Starego (kolejne: 1522, 1525, 1535, 1540)

1521

Ł. przyjmuje święcenia kapłańskie i otrzymuje stanowisko sekretarza królewskiego

1523

Pierwsi męczennicy Reformacji spaleni w Antwerpii

1524

W drodze do Francji Ł. poznaje w Bazylei Erazma z Rotterdamu; roczne studia na Sorbonie

Wybuch powstań chłopskich w Niemczech
Rozprawa o wolnej woli Erazma z Rotterdamu i zerwanie z Lutrem

1525

Pobyt w Bazylei w domu Erazma

Zdławienie powstania chłopskiego
O niewolnej woli Lutra (przeciwko Erazmowi)
Początek sporów o sakrament Wieczerzy Pańskiej
Sekularyzacja Zakonu Krzyżackiego i hołd pruski
Zamieszki religijno-społeczne w Gdańsku

1526

Powrót do Polski

W bitwie z Turkami pod Mohaczem ginie Ludwik II Jagiellończyk; spór o sukcesję między Ferdynandem Habsburgiem i Janem Zapolyą
Menonici osiedlają się na Żuławach

1527

Henryk VIII żąda unieważnienia małżeństwa z Katarzyną Aragońską
Splądrowanie Rzymu przez wojska cesarskie
Sejm szwedzki przyjmuje Reformację

1529

Na Węgrzech w charakterze doradcy brata Hieronima

Dysputa Lutra z Zwinglim w Marburgu na temat sakramentu Wieczerzy Pańskiej nie przynosi zgody
Wiedeń okupowany przez sułtana Sulejmana (IX-X)

1530

W imieniu Jana Zapolyi Ł. posłuje do Zygmunta Starego

Konfeska augsburska Melanchtona
Koronacja Zygmunta Augusta

1531

Po śmierci prymasa Łaskiego Ł. porządkuje sprawy rodzinne
Wysłanie Andrzeja Frycza Modrzewskiego z Anianem Burgoniusem na studia za granicę

Protestanci niemieccy tworzą Ligę Szmalkaldzką
11 X w bitwie pod Kappel ginie Ulryk Zwingli (ur. 1484)

1532

Najazd Sulejmana na Węgry
Rozejm religijny w Norymberdze: w zamian za wsparcie militarne protestanci otrzymują wolność religii do czasu zwołania soboru powszechnego

1534

Zabiegi o uwolnienie brata Hieromina z niewoli

Henryk VIII głową Kościoła w Anglii (Akt Supremacji)
I wydanie Biblii w przekładzie Lutra

1535

Ł. zostaje pominięty przy obsadzie arcybiskupstwa gnieźnieńskiego i innych wysokich urzędów kościelnych

Likwidacja komuny anabaptystów w Münster; część niedobitków szuka schronienia w Polsce

1536

Śmierć Erazma z Rotterdamu
Menno Simmons i anabaptyści we Fryzji
Christianae religionis institutio Kalwina

1537

Frycz Modrzewski na polecenie Ł. sprowadza do Polski bibliotekę Erazma

Christian III ustanawia Kościół luterański w Danii
Narodziny Edwarda, syna Henryka VIII

1539

Wyjazd na dalsze studia, pobyt we Frankfurcie nad Menem i Lowanium

1540

Ślub z córką lowańskiego tkacza (Małgorzatą?) i ucieczka do Emden przed prześladowaniami religijnymi; utrata beneficjów

Papież zatwierdza zakon jezuitów

1541

Frycz Modrzewski dostarcza do Emden bibliotekę Erazma
Spotkanie z ciężko chorym Hieronimem

1542

Po śmierci brata, być może za namową rodziny i przyjaciół, Ł. składa w Krakowie 6 II przysięgę oczyszczającą
12 V powrót do Emden, gdzie z końcem roku Ł. zostaje mianowany eforem parafii wschodniofryzyjskich i proboszczem wielkiego kościoła w Emden

1543

Początek działalności reformatorskiej we Fryzji Wschodniej

Mikołaj Kopernik: O obrotach sfer niebieskich

1544

Zarys wyznania wiary (Epitome doctrinae Phrisiae Orientalis...) i pierwsza próba sformułowania nauki o sakramencie Wieczerzy Pańskiej – początek sporu z luteranami, którzy oskarżają go o zwinglianizm

1545

Polemika z Mennonem Simonsem
Hr. Anna pod wpływem Ł. wydaje edykt o powszechnym obowiązku nauczania dzieci i ustawę o przejęciu przez państwo opieki nad ubogimi oraz zakazie żebractwa

Otwarcie Soboru Trydenckiego

1546

18 II umiera Luter

1547

Zwycięstwo Karola V na Ligą Szmalkaldzką pod Mühlbergiem

1548

W liście do Zygmunta Augusta Ł. oferuje gotowość reformowania Kościoła w Polsce
Pobyt w Anglii na zaproszenie abpa Tomasza Cranmera i negocjacje w imieniu księcia pruskiego Albrechta Hohenzollerna

Interim augsburskie
Zygmunt August królem Polski
Do Poznania przybywa pierwsza grupa braci czeskich, skazanych na banicję przez Ferdynanda I

1549

Pobyt w Królewcu w oczekiwaniu na odpowiedź Zygmunta Augusta
Fiasko prób ratowania zdobyczy reformacyjnych we Fryzji Wschodniej, zagrożonych w wyniku interim augsburskiego – 2 X zwolniony ze stanowiska efora

Hozjusz biskupem chełmińskim, od 1551 warmińskim

1550

13 V po kilkumiesięcznej tułaczce (Brema, Hamburg) Ł. przybywa do Anglii
24 VII mianowany superintendentem zborów cudzoziemskich w Londynie

1551

Compendium doctrinae de vera unicaque Dei et Christi ecclesia
Udział w komisji mającej zrewidować prawo kościelne w Anglii

1552

Katechizm i wykład o sakramentach dla zboru cudzoziemskiego
Śmierć żony

Sejm polski uchwala zniesienie jurysdykcji kościelnej w sprawach wiary; postulat reformy Kościoła i zwołania soboru narodowego

1553

Ponowne małżeństwo (Katarzyna)
Skazany na wygnanie przez Marię Tudor, 17 IX opuszcza Anglię
Nieudana próba uzyskania azylu w luterańskiej Danii
W XII hr. Anna Oldenburska zgadza się przyjąć uchodźców we Fryzji; Ł. przywrócony na stanowisko efora, konflikt z regentką i jej doradcami

Mikołaj Radziwiłł Czarny zakłada pierwszy zbór kalwiński w Wilnie
Maria Tudor królową Anglii
Spalenie Serveta w Genewie

1554

Wiosną Ł. opuszcza Emden i osiada we Frankfurcie n. Menem jako duszpasterz zboru holendersko-niemieckiego (wygnańcy londyńscy)
Spory z gnezoluteranami o sakrament Wieczerzy Pańskiej
Kalwin i Bullinger namawiają Ł. do powrotu do Polski, by uzyskał wpływ na rozwój Reformacji w kraju

I Synod Kościoła małopolskiego w Słomnikach

1555

22 V nieudana dysputa z Janem Brenzem w Stuttgarcie nt. Wieczerzy Pańskiej wywołuje ataki na Ł. i zbór cudzoziemski
W XII Ł. wysyła Zygmuntowi Augustowi rozprawę o ustroju kościelnym i liturgię Forma ac ratio

Małopolscy kalwiniści i bracia czescy zawierają unię w Koźminku, podporządkowującą doktrynalnie małopolan Jednocie czeskobraterskiej
Biskupi Ridley i Latimer spaleni w Oksfordzie
Pokój religijny w Augsburgu ustanawia tolerancję w myśl zasady cuius regio, eius religio
Memoriał Zygmunta Augusta do papieża

1556

Zygmunt August wyraża zgodę na powrót Ł. pod warunkiem wykazania zgodności jego nauki z Konfesją augsburską – powstaje Purgatio ministrorum
Spotkanie we Frankfurcie n. Menem z Kalwinem
21 X rada miejska postanawia o wygnaniu uchodźców, którzy odmówili podpisania Konfesji augsburskiej
W połowie XII Ł. przybywa do Małopolski i nie mając własnego domu, zatrzymuje się u Jana Bonera w Rabsztynie; jego przyjazd wywołuje protesty biskupów

Spalenie abpa Tomasza Cranmera
Polska: utworzenie pierwszego gimnazjum humanistycznego (kalwińskiego) w Pińczowie przez uchodźców francuskich

1557

1 I zjazd ministrów i szlachty małopolskiej w Iwanowicach
19 i 24 II audiencje w Wilnie u Zygmunta Augusta (Ł. otrzymuje jedynie prawo prywatnego głoszenia Ewangelii)
Synod w Wodzisławiu i konferencja z ministrami braci czeskich w sprawie podtrzymania unii koźmińskiej (VI)
8 VII pod naciskiem biskupów król wydaje edykt zabraniający Ł. Działalności reformatorskiej; początek starań Ł. o zjednoczenie polskich protestantów
Na konwencie seniorów w Pińczowie Ł. zgłasza propozycje zmian w konfesji braci czeskich, będącej podstawą unii (X)

1558

Pobyt w Królewcu i próba pozyskania księcia Albrechta dla planów zjednoczenia braci czeskich i małopolan z wielkopolskimi luteranami oraz uzyskania pomocy finansowej na założenie
akademii w Pińczowie i przekład Biblii (Albrecht uzależnił pomoc od przyjęcia przez polskich różnowierców Konfesji augsburskiej)
Dysputa z teologami luterańskimi nt. Wieczerzy Pańskiej
Synod braci czeskich w Lipniku na Morawach odrzuca propozycje Łaskiego zmierzające do oderwania od Jednoty zborów czeskobraterskich w Wielkopolsce i podporządkowania ich
małopolskiemu Kościołowi kalwińskiemu
Z inicjatywy Ł. posłowie przystępują do walki o równouprawnienie dysydentów

1559

Spór Ł. ze Stankarem o charakter pośrednictwa Chrystusa i potępienie jego nauki przez Synod w Pińczowie

Elżbieta I przywraca protestantyzm w Anglii
Indeks ksiąg zakazanych

1560

Śmierć Ł. (8 stycznia) i pogrzeb (29 I) w Pińczowie

Ustanowienie Kościoła reformowanego w Szkocji
15 IV umiera Melanchton