8 / 1996

Choć na ziemie polskie metodyzm dotarł w połowie ubiegłego stulecia, za początek zorganizowanej pracy kościelnej uważa się pierwszą Konferencję Doroczną, która zebrała się w Warszawie w 1922 r. W czerwcu obradowała jubileuszowa, 75. Konferencja Doroczna Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego. Z okazji tego jubileuszu zamieszczamy artykuł ks. Adama Kleszczyńskiego, rektora Wyższego Seminarium Teologicznego im. Jana Łaskiego w Konstancinie k. Warszawy – red.

Metodyzm pojawił się na arenie dziejów dość późno, bo w latach trzydziestych XVIII wieku, kiedy wielkie nurty Reformacji XVI w. zdążyły już okrzepnąć. Angielskie środowisko chrześcijańskie, z którego wyrósł metodyzm, kształtowało się od czasów średniowiecza w pewnej niezależności, czy też w mniejszej zależności, od Rzymu niż katolicyzm na kontynencie. Reformy kościelne Henryka VIII i Edwarda VI (z połowy XVI stulecia) doprowadziły do wyłonienia się Kościoła Anglii jako Kościoła narodowego, a nawet państwowego, będącego episkopalnym tworem eklezjalnym z wyraźnie zaznaczoną dominacją osoby panującej (monarcha jako głowa Kościoła). Zachowując zwyczaje i praktyki liturgiczne nawiązujące wyraźnie do katolicyzmu, anglikanizm głosił zarazem doktryny kościelne o zdecydowanie ewangelickim charakterze.

Metodyzm nie musiał zatem tworzyć od podstaw własnych, w pełni oryginalnych nauk. Wystarczyło zaadaptować na swoje potrzeby osiągnięcia teologiczne Wielkich Reformatorów – zarówno z kręgu wittenberskiego, jak genewskiego— które przecież mocno były już osadzone w anglikańskim kontekście. Tym bardziej, że wesleyańskie wspólnoty, zwane wówczas stowarzyszeniami, nie rościły sobie – przez całe dziesięciolecia – pretensji do uzyskania statusu Kościoła wyodrębnionego z anglikańskiej macierzy.

Ks. Jan Wesley (1703-1791), anglikański duchowny, absolwent, a potem wykładowca znakomitego oksfordzkie-go uniwersytetu, w stworzonym przez siebie dziele (ruch zyskał miano metodyzmu od usystematyzowanego, metodycznego trybu życia i działania swoich adeptów) nie negował doktryn macierzystego Kościoła Anglii. Zmierzał raczej ku ożywieniu ducha religijnego jednostek (a w konsekwencji – całego społeczeństwa), do rzeczywistego, głębokiego przeżywania i praktykowania wiary. Ta postawa manifestuje się w sztandarowym haśle Wesleya i metodyzmu: Głosić świętość życia w duchu Pisma Świętego we wszystkich krajach świata.

Od początku widoczny był zatem cel metodyzmu polegający na uwewnętrznieniu i upraktycznieniu wiary, który realizowano poprzez poszukiwanie i odnajdywanie owoców tej wiary w życiu wiernych, a także przez ewangelizacyjne i misyjne nastawienie o wyraźnie pietystycznej proweniencji. Po odtrąceniu przez anglikanizm ruch metodystyczny stał się odrębnym Kościołem. Nastąpiło to dopiero w 1784 r. w Stanach Zjednoczonych Ameryki.

Temu historycznemu wydarzeniu towarzyszyło opracowanie przez Jana Wesleya doktrynalnego drogowskazu: 24 artykułów wiary, będących skróconą wersją anglikańskich 39 artykułów wiary z 1563 r. Na ich podstawie można bez trudu stwierdzić, że metodyzm przyjął starochrześcijańskie dziedzictwo wiary jako dobro wspólne, płynące bezpośrednio z Objawienia Bożego (zawarte w kanonicznych księgach Pisma Świętego Starego i Nowego Testamentu, ujęte później również w staro-kościelnych wyznaniach wiary, np. apostolskim, nicejsko-konstantynopolitańskim i atanazjańskim, a doprecyzowane przez pierwsze Sobory Powszechne doby starożytnej). Metodyzm głosi więc wiarę w Boga Trójjedynego, Jezusa Chrystusa jako Syna Bożego i Człowieczego, zbawczy akt krzyża Chrystusowego, zmartwychwstanie i życie wieczne, jak też ustanowiony przez Pana Kościół: „jeden, święty, powszechny i apostolski” oraz dwa biblijne sakramenty: chrzest, udzielany w zasadzie dzieciom, i Wieczerzę Pańską (Komunię św.) pod dwiema postaciami – chleba i wina. Obecność Chrystusa jest tu przyjmowana w sposób nadprzyrodzony i duchowy. Oba sakramenty są widzialnym wyrazem niewidzialnej łaski Bożej. Oba zostały ustanowione przez Chrystusa.

Wspomniane artykuły wiary eksponują podstawowe zasady reformacyjne: sola gratia, sola fide, solus Christus, sola Scriptura. Bo tylko z łaski przez wiarę dostępuje się usprawiedliwienia win i grzechów, bo tylko Chrystus jest dawca, i poręczycielem zbawienia, a Pismo Święte stanowi podstawę wiary i życia, jedynie autentycznie boską, a zatem i w pełni wystarczającą.

Metodyzm podkreśla uniwersalizm łaski dostępnej wszystkim ludziom, wyklucza więc surową, podwójną predestynację. Akcentuje konieczność uświęcenia, dążenie wierzącego do doskonałości. Od metodysty oczekuje się, iż będzie on człowiekiem serca niezwykle rozgrzanego – jak to ujął Jan Wesey – ale korzystającym z rozumu i doświadczenia. W postępowaniu swym czerpie on wzorce z etycznych nauk Pisma Świętego, wypunktowanych m.in. w Zasadach ogólnych (z 1739 r.) oraz w Zasadach socjalnych wypracowanych w ostatnich latach.¹

Ustrój Kościoła i jego strukturę szczegółowo reguluje Księga Dyscypliny Zjednoczonego Kościoła Metodystycznego (The United Methodist Church), zawierająca ponad 2600 paragrafów. Ewentualne zmiany do prawa kanonicznego wprowadzić może, z zachowaniem skomplikowanej procedury, tylko Konferencja Generalna.

Jest ona najwyższym gremium kościelnym, zbierającym się co cztery lata w USA, gdzie żyje największa liczba wyznawców metodyzmu. W Konferencji bierze udział ok. tysiąca delegatów z całego świata z głosem stanowiącym, w równej liczbie duchowni i świeccy, proporcjonalnie do wielkości ciała desygnującego; Kościół Ewangelicko-Metodystyczny w RP deleguje dwóch przedstawicieli. Konferencji tej przewodniczą biskupi, członkowie Rady Biskupów. Jest ich obecnie ponad stu, pochodzą z krajów Ameryki Północnej i Południowej, Azji, Afryki i Europy. Większość z nich zarządza diecezjami Stanów Zjednoczonych.

Szczeblem niższym, regulującym życie Kościoła w wielkich regionach, są Konferencje Jurysdykcyjne (w USA) i Konferencje Centralne (poza Stanami Zjednoczonymi). W Europie funkcjonują obecnie trzy Konferencje Centralne pod przewodnictwem biskupów diecezji:

1. Europy Północnej (z siedzibą w Helsinkach; bp Hans Vaexby). Włączono tu także tzw. obszar euroazjatycki (przede wszystkim Rosję);
2. Niemiec (z siedzibą we Frankfurcie nad Menem; bp Walter Klaiber);
3. Europy Środkowej i Południowej (z siedzibą w Zurychu; bp Heinrich Bolleter). Należy do niej też Polska wraz z dziesięcioma innymi krajami położonymi między Bałtykiem, Morzem Czarnym i Śródziemnym.

Kościół Metodystyczny w Wielkiej Brytanii stanowi osobną organizację kościelną o strukturze konferencyjnej, lecz nie episkopalnej (nie ma tam biskupów).

Konferencje Centralne zbierają się również co cztery lata, nie później jednak niż w rok po Konferencji Generalnej. W ich gestii leżą sprawy lokalnego Kościoła i diecezji oraz wybór biskupa diecezjalnego.

Zasadniczą jednak formą w strukturze Kościoła, która decyduje o jego życiu, wyłania władze i przyjmuje sprawozdawczość są Konferencje Doroczne. Polska Konferencja Doroczna (w dniach 13-16 czerwca br. odbyła się jubileuszowa, siedemdziesiąta piąta) jest najwyższym metodystycznym zgromadzeniem synodalnym na obszarze naszego państwa. Podczas jej sesji, pod przewodnictwem superintendenta naczelnego i w obecności biskupa diecezji, o najważniejszych sprawach Kościoła debatują i decydują wszyscy ordynowani duchowni (Zgromadzenie Duchownych) oraz delegaci wszystkich parafii. Tylko Konferencja Doroczna ma prawo uchwalać i zmieniać Prawo Wewnętrzne Kościoła (ostatnio w 1991 r. Przewiduje się jego nowelizację w br. przez skorelowanie go z Ustawą o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego z 30 czerwca 1995 r.).

Co roku odbywają się również Konferencje Parafialne pod przewodnictwem właściwego superintendenta okręgowego. Kościół posiada 48 parafii oraz kilka filiałów i placówek misyjnych.

Każda parafia wchodzi w skład jednego z trzech obecnie (rok 1996) istniejących w Polsce okręgów kościelnych:

1. Pomorza, Wielkopolski i Mazowsza (z siedzibą w Poznaniu; ks. sup. Jan Jerzy Ostryk);
2. Śląska i Małopolski (z siedzibą w Krakowie, ks. sup. Piotr Gąsiorowski)
3. Mazur i Powiśla (z siedzibą w Ostródzie; ks. sup. Zbigniew Chojnacki).

Z powyższego zarysu wynika, że Zjednoczony Kościół Metodystyczny, którego integralną częścią jest Kościół Ewangelicko-Metodystyczny w RP, ma ustrój konferencyjno-episkopalny. Trzeba dodać, że charakter poszczególnych konferencji w jakimś stopniu odpowiada synodom innych Kościołów ewangelickich, biskupi zaś są wyrazicielami jedności metodystycznej i koordynatorami służby Kościoła na podległych sobie obszarach (diecezjach).

Szczególną rolę usprawniającą tę służbę i wspomagającą jedność kościelną metodyzmu odgrywa koneksjonalizm. Polega on na systemie wzajemnych powiązań i zależności, tak personalnych, jak i jurysdykcyjnych w obrębie całego Kościoła i jego części. Dotyczy to konferencji wszystkich szczebli, wszystkich duchownych, jednostek administracji kościelnej oraz każdej agendy Kościoła.

W polskim Kościele pod zwierzchnictwem superintendenta naczelnego, wybieranego na sześcioletnią kadencję przez Konferencję Doroczną, i pod nadzorem superintendentów okręgowych, mianowanych przez zwierzchnika Kościoła (również na okres sześciu lat), służbę pełnią:

1. Prezbiterzy – starsi duchowni ordynowani (przysługuje im tytuł księdza);
2. Diakoni – młodsi duchowni ordynowani (z tym samym tytułem);
3. Probatorzy – pastorzy nie ordynowani, odbywający co najmniej dwuletnią próbę przed dopuszczeniem do ordynacji;
4. Kaznodzieje miejscowi – świeccy, otrzymujący roczne licencje od parafii (mogą być również wyznaczani na pastorów parafii, lecz bez prawa sprawowania sakramentów).

Kandydaci na księży, po rekomendacji Zgromadzenia Duchownych, są ordynowani przez biskupa podczas Konferencji Dorocznej.

Z superintendentem naczelnym współdziała siedmioosobowa Rada Kościoła (w części przez niego mianowana, w części na jego wniosek zatwierdzana przez Konferencję Doroczną). Rada Kościoła jest organem Koś\ ciota jako osoby prawnej i w swoich działaniach reprezentowana przez prezydium.

Kościół Ewangelicko-Metodystyczny w RP wraz z innymi Kościołami tradycji metodystycznej i wesleyańskiej należy do Światowej Rady Metodystycznej (The World Methodist Council) jednej z najstarszych na świecie organizacji konfesyjnych. Oprócz wymiany doświadczeń i materiałów ŚRM prowadzi dialogi teologiczne z innymi rodzinami wyznaniowymi, w tym – od 1967r. – dialog z Kościołem Rzymskokatolickim. Polski Kościół Ewangelicko-Metodystyczny w Polsce ma od 1990r. wspólnotę Stołu Pańskiego i kazalnicy – z Kościołem Ewangelicko-Reformowanym, a od 1994 r. – również z Kościołem Ewangelicko-Augsburskim. W 1996 r. przewiduje się ponadto przystąpienie metodystów do Konkordii leuenberskiej, będącej wyrazem wspólnoty Słowa i sakramentów europejskich Kościołów tradycji luterańskiej, reformowanej i unijnej.

Ks. rektor Adam Kleszczyński