Pismo religijno-społeczne poświęcone polskiemu
      ewangelicyzmowi i ekumenii

9 / 1995

W poprzednim numerze zamieściliśmy obszerne omówienie encykliki ekumenicznej pióra o. Stanisława Celestyna Napiórkowskiego oraz reakcje Światowej Rady Kościołów i władz Światowej Federacji Luterańskiej. Dziś kolejne głosy – red.

Sekretarz generalny Światowego Aliansu Kościołów Reformowanych

Ks. Milan Opočensky w swoim komentarzu na temat propozycji zawartych w encyklice Ut unum sint stwierdza, że nie do pomyślenia jest zaakceptowanie papiestwa jako symbolu jedności chrześcijan, gdyż ekumenizm jutra nie może oznaczać dominacji – czy to otwartej, czy zamaskowanej – Kościoła rzymskokatolickiego. Witając przychylnie inicjatywę Jana Pawła II, która wiedzie do wzmocnienia i pogłębienia współpracy ekumenicznej, sekretarz generalny SAKR jednocześnie ubolewa nad tym, że w niektórych rejonach świata nie w pełni jeszcze ukształtowana wizja i świadomość ekumeniczna bywa niekiedy hamowana przez hierarchie rzymskokatolicką.

Ks. Opočensky uważa, że współpraca ekumeniczna powinna obejmować połączone działania koncyliarnej wspólnoty chrześcijańskiej na rzecz sprawiedliwości społecznej i pokoju na świecie oraz kształtowanie odpowiedzialności za środowisko naturalne. Jego zdaniem musimy modlić się i starać o zdobycie autorytetu i wiarygodności, które nie są związane z żadną instytucją, ale stanowią dar Ducha Świętego.

Szwajcarska Federacja Kościołów Protestanckich

Ks. Heinz Ruegger, przedstawiciel SFKP ds. ekumenizmu, powiedział, że najnowsza encyklika została z wdzięcznością przyjęta przez protestantów. Świadczy ona przecie wszystkim o duszpasterskim charakterze, jaki Jan Paweł II chce nadać zaangażowaniu ekumenicznemu. Można tylko żałować – uważa Ruegger – że nakierowana jest w głównej mierze na prawosławie, co jednak daje się wyjaśnić znacznie większą zbieżnością doktrynalną obu tych tradycji chrześcijaństwa. Z drugiej jednak strony dość ograniczone oświadczenia papieża w kwestii stosunków ekumenicznych z protestantami są słabą stroną tej encykliki. Punktem wyjścia dla rozważań Jana Pawła II jest ponadto wizerunek katolicyzmu przemawiającego jednym, wspólnym głosem na temat podstawowych zagadnień doktrynalnych, co – w odczuciu szwajcarskich chrześcijan – stanowi w rzeczywistości rzadkość.

Pomimo swego ekumenicznego oddania papież stoi mocno na tradycyjnych katolickich pozycjach: jedynie Kościół katolicki zachował pełnię Objawienia i środki wiodące do zbawienia, a jedność chrześcijańska bez uznania prymatu papieża jest nie do pomyślenia. Encyklika Ut unum sint nie stanowi więc – zdaniem Rueggera – postępu, ale kolejne przypomnienie, że ekumenizm jest „imperatywem chrześcijańskiego sumienia”, oraz podkreślenie jego wagi są wielce obiecujące.

Gdyby upowszechniła się świadomość, że w istocie znacznie mniej elementów dzieli chrześcijan niż ich łączy, to protestanci mogliby żywić nadzieję, że Kościół katolicki w takich kwestiach jak duszpasterstwo rodzin mieszanych czy udzielanie Eucharystii różnowiercom udzieli swoim wspólnotom więcej swobody niż jest to dziś oficjalnie możliwe.

Zdaniem ks. Lukasa Vischera, szwajcarskiego teologa reformowanego, honorowego profesora uniwersytetu w Bemie i b. dyrektora Komisji ŚRK „Wiara i Ustrój Kościoła”, encyklika Ut unum sint stawia protestantów przed pewnym dylematem. Z jednej strony z radością możemy przyjąć zasadnicze jej opinie na temat ekumenizmu, które w większości są zgodne z poglądami propagowanymi od lat przez Światową Radę Kościołów. Z drugiej jednak strony encyklika opowiada się za utrzymaniem najwyższego autorytetu Kościoła rzymskokatolickiego, a skoro zgodnie z nauką Kościoła katolickiego urząd papieski jest niezbędny do ustanowienia jedności, encyklika siłą rzeczy staje się mową obrończą na rzecz jednoczącego urzędu Piotrowego.

W ostatniej części encykliki Jan Paweł II podchwytuje inicjatywę ŚRK rozpoczęcia pogłębionych studiów nad „urzędem jedności” i sam prezentuje własny wizerunek swojej roli w Kościele – obraz urzędu całkowicie oddanego służbie na rzecz wspólnoty. Zawiera on wiele elementów wypracowanych w minionych latach w teologicznych dialogach dwustronnych i na pierwszy rzut oka sprawia, że urząd ten wydaje się łatwiejszy do zaakceptowania. Nasuwa się jednak pytanie, czy pontyfikat Jana Pawła II rzeczywiście odpowiada wizji urzędu w pełni poświęconego służbie dla wspólnoty? Czy nie jest on w istocie wzorcem urzędu znacznie bardziej autorytarnego i scentralizowanego? Kościoły zrodzone z Reformacji nigdy nie będą mogły z przekonaniem przyłączyć się do takiej wizji jedności, jaka zwyciężyła we współczesnym Kościele katolickim – uważa ks. prof. Vischer.

Federacja Protestancka Francji

FPF stwierdziła, że chociaż nie może podpisać się pod wszystkimi stwierdzeniami encykliki Ut unum sint, to jednak z zadowoleniem przyjmuje wezwanie Jana Pawła II do jedności chrześcijan i potwierdza swą chęć kontynuowania działań i kontaktów ekumenicznych. Przypomina też, że o ile treść wiary chrześcijańskiej musi pozostać jednolita w ramach wspólnego dziedzictwa, o tyle – ze względu na potrzebę utrzymania prawdziwej wspólnoty Kościołów – konieczne jest zachowanie różnorodności wyrażania tej wiary.

Włoska Federacja Protestancka

Przewodniczący WFP Domenico Tomasetto z uznaniem podkreślił wyrażone przez Jana Pawła II dążenie do większej jedności chrześcijan, zaznaczył jednak przy tym, że dialog, tak bardzo podkreślany w encyklice, ma sens tylko wówczas, gdy oznacza rozmowę między równymi sobie partnerami oraz gdy istnieje wzajemna gotowość do wprowadzania zmian.

Rzeczniczka Kościoła Waldensów oświadczyła z kolei, że jej Kościół z rozczarowaniem przyjął stanowisko papieża w kwestii tzw. urzędu Piotrowego, choć wiadomo, że stanowi on przeszkodę na drodze ekumenicznej. „Urząd jedności”, wspomniany w encyklice, jest bowiem dla waldensów nie do zaakceptowania.

Kościół Anglikański

W dobie zwątpień ciążących na wielu działaniach ekumenicznych Kościół Anglikański przyjmuje nową encyklikę jako zachętę do kontynuowania – z całą determinacją – trudnych, ale także radosnych poszukiwań i starań o widoczną jedność chrześcijan – głosi oświadczenie anglikańskie. Zgadzając się bez zastrzeżeń z wieloma kwestiami poruszonymi w encyklice, Kościół Anglikański jest także gotów do dyskusji nad punktami rozbieżnymi, a wśród nich nad problemem „urzędu jedności”.

Tłum. Ingeborga Niewieczerzał
Opracowano na podstawie „SPP Informations”