Nr 3 / 1989

WŚRÓD KSIĄŻEK

Dążenie do jedności chrześcijan znajduje coraz szersze odbicie w polskim piśmiennictwie. Ks. prof. Alfons Skowronek, kierownik Katedry Teologii Ekumenicznej ATK, od lat propaguje idee jedności w licznych publikacjach prasowych i na łamach książek. Z radością witamy najnowszą książkę¹ tego wybitnego ekumenisty, na którą składają się artykuły opublikowane u-przednio (w latach 1982-1987) w różnych czasopismach, m.in. w naszej „Jednocie”. Ta starannie wydana książka, pod redakcją i z przedmową Grzegorza Polaka, jako kolejny tom „Biblioteki Ekumenicznej” Instytutu Prasy i Wydawnictw „Novum”, zawiera 19 tekstów poświęconych różnym aspektom teologii ekumenicznej.

Najobszerniejszy rozdział pierwszy dotyczy ekumenicznych konsekwencji II Soboru Watykańskiego, który stał się przełomem w katolickiej myśli o jedności chrześcijan. W rozdziale drugim zaprezentowane są sylwetki trzech ekumenistów: papieży Jana XXIII i Jana Pawła II oraz brata Rogera – przeora ekumenicznej wspólnoty w Taizé. W rozdziale trzecim umieszczono artykuły, które już po ich opublikowaniu w prasie były szeroko dyskutowane w środowiskach ekumenicznych; chodzi o teksty poświęcone Marcinowi Lutrowi oraz o głos w dyskusji na temat rehabilitacji Jana Husa. Następny rozdział zawiera interesujące rozważania z zakresu teologii ekumenicznej i dotyczy najbardziej kontrowersyjnych zagadnień: prymatu papieskiego, mariologii oraz kultu świętych.

Ostatnia część książki poświęcona jest problemom ekumenizmu w Polsce i składa się z dwóch cennych tekstów. Pierwszy dotyczy niedostatecznej recepcji w naszym kraju dokumentów soborowych, a drugi wiąże się z dialogiem na temat sytuacji ekumenicznej w Polsce, prowadzonym przez Autora z ks. bp. Zdzisławem Trandą w duchu otwarcia i szczerości.

Cennym uzupełnieniem zasadniczego tekstu omawianej książki jest bibliografia publikacji Autora za lata 1964–1987.

Ważnym wydarzeniem na polskim rynku wydawniczym jest ukazanie się książki ks. prof. Witolda Benedyktowicza², najwybitniejszego teologa ewangelickiego w naszym kraju, duchownego Kościoła metody-stycznego. Książka ta jest również zbiorem artykułów i wystąpień, których większość została opublikowana w trudno dostępnych czasopismach zagranicznych. Autorowi należy się wdzięczność za udostępnienie przekładów tych tekstów szerokiemu gremium czytelników polskich.

Książka składa się z trzech części. Pierwsza poświęcona jest szeroko rozumianemu ekumenizmowi. Na szczególną uwagę zasługuje pogłębione teologicznie i filozoficznie studium o ofierze jako istotnym elemencie ludzkiej egzystencji, a także refleksje Autora nad teologicznym wymiarem różnego rodzaju międzynarodowych spotkań i kongresów chrześcijańskich. Część druga zawiera rozprawy z zakresu teologii pokoju, dziedziny, która od dawna jest jednym z głównych – obok etyki – obszarów zainteresowań ks. prof. Benedyktowicza. Wreszcie część trzecia obejmuje teksty dotyczące dialogu i pojednania narodów polskiego i niemieckiego. Trzeba podkreślić, że Autor jest jednym z głównych inicjatorów i animatorów wielkiego dzieła pojednania obu zwaśnionych narodów, które na naszych oczach staje się faktem. Czytając omawianą książkę odnosi się wrażenie, że Autor należy do tych nielicznych teologów, którzy zajmują się ekumenizmem w szerokim aspekcie duchowym, bez odrywania się jednak od realiów życia codziennego. Myślę, iż wyrażę uczucia wielu polskich chrześcijan, gdy stwierdzę, że głębokie refleksje ks. prof. Benedyktowicza zbyt rzadko docierają do szerokich kręgów czytelników. Dialog ekumeniczny jest możliwy wtedy, gdy jego partnerów cechuje dobra wola i szczerość. Duch pojednania wyznacza więc granice dialogu. W kręgu cywilizacji zachodniej pojawiły się w naszych czasach różnego rodzaju synkretyczne religie i kulty, często o wschodnim rodowodzie, które zyskują zwolenników wśród ludzi nie znajdujących możliwości zaspokojenia swych duchowych potrzeb w obrębie Kościołów chrześcijańskich. Niektóre z tych tzw. nowych religia dotarły już do Polski i próbują pozyskać wyznawców wśród grup kontestującej młodzieży.

Ideologią tych religii oraz metodami ich działania zajmuje się cenna książka³ wydana przez Instytut Wydawniczy PAX, będąca przekładem trzech opracowań opublikowanych pierwotnie w języku angielskim przez Maurice Burrella i Johna Allana. W omawianym tomie, obok tekstów analizujących wspólne cechy współczesnych sekt i ruchów parareligijnych, można znaleźć oddzielne, szczegółowe opracowania dotyczące doktryny i metod zdobywania wyznawców takich ugrupowań, jak: Ogólnoświatowy Kościół Boga, Rodzina Miłości, Kościół Zjednoczenia (sekta Moona), Misja Bożej Światłości, Medytacja Transcendentalna, ruch Hare Kryszna, scjentologia oraz różne odmiany jogi. Autorzy, starając się zachować obiektywność oraz dostrzegać pozytywne aspekty doktrynalne tych sekt, ujawniają zarazem „ciemną” stronę ich działalności. Dotyczy to zwłaszcza metod werbowania zwolenników, „prania mózgów” oraz niekiedy wręcz niemoralnej i przestępczej działalności wiernych, poddanych bezwzględnemu autorytetowi przywódców. Szczególnie cenne jest wykazanie, że sekty – często deklarujące życzliwą neutralność wobec chrześcijaństwa – są w istocie anty chrześcijańskie i pogańskie.

Książka została uzupełniona wstępem od wydawcy polskiego, dokumentem przygotowanym przez Watykan na podstawie raportów kato-iickich biskupów na temat sekt (z 1985 r.) oraz bibliografią przedmiotu. Szkoda, że w tej ostatniej zabrakło świetnego opracowania przygotowanego wspólnie przez Światową Federację Luterańską i Światową Radę Kościołów na konferencji w Amsterdamie w 1986 r. (Allan R. Brockway, J. Paul Rajashekar (ed.): New Religious Movements and the Churches. Report and papers of consultation sponsored by the Lut-heran World Federation and the World Council of Churches. Free University, Amsterdam, September 1986, Geneva 1987).