Pismo religijno-społeczne poświęcone polskiemu
      ewangelicyzmowi i ekumenii

Nr 1-2 / 1989

Przed Europejskim Zgromadzeniem Ekumenicznym

Konferencja Kościołów Europejskich (dalej skr. KKE) – skupiająca 120 Kościołów ewangelickich, prawosławnych, anglikańskich i starokatolickich – wspólnie z rzymskokatolicką Radą Konferencji Episkopatów Europy (dalej skr. CCEE), zrzeszającą 25 rad krajowych, organizuje od 15 do 21 maja 1989 r. w Bazylei Europejskie Zgromadzenie Ekumeniczne (dalej skr. EZE), poświęcone sprawom pokoju i sprawiedliwości. Będzie to najbardziej reprezentatywne spotkanie chrześcijan różnych wyznań w Europie od czasów Reformacji. Inicjatywa zwołania EZE wyszła od IX Zgromadzenia Ogólnego KKE (wrzesień 1986 r., Stirling, Szkocja). W uchwalonym wtedy orędziu apelowano: „Zachęcamy Kościoły do poparcia idei zwołania ekumenicznego zgromadzenia pokojowego (...). Wierzymy bowiem, że takie zgromadzenie przybliży dzień, w którym chrześcijanie jednym głosem przemówią do świata tęskniącego za pokojem (...), że (...) przybliży chwilę, kiedy nasi synowie nie będą już musieli uczyć się rzemiosła wojennego...”.

Sekretarz generalny KKE, ks. Jean Fischer, i sekretarz CCEE, ks. dr Ivo Fürer, zwołali 22 października 1987 r. konferencję prasową w Bazylei, podczas której ogłosili deklarację pt. „Co to jest, czego chce i czym ma się stać Europejskie Zgromadzenie Ekumeniczne?”, w której wyjaśniali, że do zwołania go zmusza sytuacja powszechnego kryzysu. Powszechny kryzys wymaga zaś od Kościołów i chrześcijan, aby z punktu widzenia wiary chrześcijańskiej zabrali głos w sprawach zagrożonego pokoju, sprawiedliwości i środowiska naturalnego. Do przygotowania EZE pod względem merytorycznym i organizacyjnym powołano 30-osobową grupę, w skład której wchodzą przedstawiciele wszystkich ważniejszych tradycji wyznaniowych z 18 krajów Europy.

Zgromadzenie rozpocznie się w poniedziałek po święcie Zesłania Ducha Świętego (15 maja), a skończy w niedzielę Trójcy Świętej (21 maja). Odbywać się więc będzie w okresie ważnych dla Kościołów chrześcijańskich świąt kościelnych. Mottem biblijnym, towarzyszącym delegatom podczas codziennych obrad i studiów biblijnych, będą słowa Psalmu 85:11: „Sprawiedliwość i pokój ucałują się”.

Artysta szwajcarski, Hans Erni, zaprojektował i podarował organizatorom EZE plakat, będący kompozycją dwu symboli biblijnych: białej gołębicy (znak chrztu Chrystusa) i języków ognia (zesłanie Ducha Świętego). W EZE weźmie udział 700 delegatów Kościołów (po 350 ze strony KKE i CCEE), 300 doradców, obserwatorów i gości i ok. 300 dziennikarzy. Do końca września 1988 r. musiały być znane nazwiska delegatów, chodziło bowiem o to, aby jak najwcześniej włączyli się oni w proces przygotowań do Zgromadzenia. Organizatorom zależało także na zachowaniu określonych proporcji w składzie delegacji (np. 40% kobiet, 20% młodzieży) oraz odpowiednim uwzględnieniu w niej teologów i świeckich, przedstawicieli zwierzchności kościelnych i parafii itp.

Zgromadzenie będzie pracować, w miarę możności, według zasady konsensu, to znaczy przyjmować uchwały możliwie dużą przewagą głosów. Delegaci będą głosowali tylko we własnym imieniu. Jednym z zadań EZE będzie wypracowanie ostatecznej wersji dokumentu poświęconego zagadnieniom sprawiedliwości, pokoju i zachowania stworzenia. Wstępny projekt został już opublikowany w październiku 1988 r. i składa się z następujących rozdziałów: „Sytuacja, w której żyjemy: kryzys i szansa (kairos)”; „Nasza wspólna odpowiedzialność wynikająca ze wspólnej wiary w żywe Słowo Boga”; „»Grzeszne struktury«, za które współodpowiedzialna jest Europa”; „Znaki nadziei”; „Nasz europejski dom”; „Zalecenia i perspektywy na przyszłość”.

Organizatorzy zwracają się do przyszłych uczestników obrad oraz wszystkich zainteresowanych Kościołów, grup chrześcijan i pojedynczych wiernych, aby do 1 marca 1989 r. nade-stali swoje uwagi i komentarze na temat projektu wstępnego. Zostaną one uwzględnione w tekście drugiego projektu, jaki przedstawiony będzie delegatom podczas Zgromadzenia.

EZE ma uchwalić również rezolucję, której wstępny projekt opublikowano latem 1988 r. Ostateczna wersja narodzi się w wyniku dyskusji przed i podczas EZE. Rezolucja wypowiada się w dwóch sprawach: 1) Co, jako Kościoły, możemy i musimy powiedzieć na temat sprawiedliwości, pokoju i zachowania stworzenia? 2) Jakie wynikają z tego praktyczne konsekwencje dla poszczególnych członków wspólnot lokalnych i dla Kościołów?

Obrady EZE poprzedzone zostaną uroczystym nabożeństwem w katedrze bazylejskiej. Bezpośrednio po nim nastąpi spotkanie z miejscową ludnością na placu targowym. Później, w innym miejscu, dwaj referenci – jeden z Europy Zachodniej i jeden z Europy Wschodniej – mówić będą o przeszłości i przyszłości Europy w perspektywie 50 lat, jakie mijają od wybuchu drugiej wojny światowej. Na zakończenie obrad odprawione będzie nabożeństwo ekumeniczne. Po nim zaś odbędzie się festyn na placu przykatedralnym. W ziemi, zwiezionej przez delegatów z wszystkich krajów, zostanie zasadzone „drzewo sprawiedliwości”.

W niektórych krajach europejskich odbyły się już ogólnokrajowe zgromadzenia ekumeniczne, które poprzedzają zbliżające się Zgromadzenie. Szczególnie aktywne są w tych działaniach Kościoły i chrześcijanie w Szwajcarii, Austrii, Holandii, RFN, NRD, Szkocji, Włoszech, Danii, ZSRR i na Węgrzech. Także w Asyżu miał miejsce w sierpniu 1988 r. wielki międzynarodowy dialog ekumeniczny na temat sprawiedliwości, pokoju i zachowania stworzenia.

EZE, będąc zgromadzeniem regionalnym, zechce zapewne wnieść swój specyficzny wkład do organizowanego za rok przez ŚRK zgromadzenia w Seulu na rzecz sprawiedliwości, pokoju i zachowania stworzenia. Nie należy jednak traktować obecnego zgromadzenia europejskiego jako etapu przygotowawczego do wspomnianej światowej konferencji w Seulu. Warto w tym miejscu powołać się na wypowiedź sekretarza generalnego ŚRK, ks. dr. Emilio Castro, że pod względem tematyki, wielkości, składu i celów EZE będzie „ekumeniczną przygodą”, której Europa jeszcze nie przeżywała. Powodzenie lub niepowodzenie tego zgromadzenia chrześcijan europejskich wywrze istotny wpływ na przyszłą współpracę ekumeniczną na naszym kontynencie.

Prezydent KKE, metropolita Leningradu i Nowogrodu Aleksy, oraz prezydent CCEE, arcybiskup Mediolanu kardynał Carlo M. Martini, wspólnie ułożyli modlitwę w intencji EZE i zwrócili się do wszystkich chrześcijan na naszym kontynencie, aby modlili się jej słowami zarówno podczas nabożeństw, jak i w swoich prywatnych domach. Oto tekst tej modlitwy w przekładzie ks. bp. A. Nossola:

Panie, Boże nasz, dziękujemy Ci, że się modlimy oraz że możemy przychodzić do Ciebie z naszymi radościami i troskami. Ty wiesz, czego nam brak, zaniem jeszcze zaczniemy prosić. Dziękujemy Ci za wspólnotę ze wszystkimi chrześcijanami pośród wszystkich narodów Europy.
Boże, pozwól nam być dla siebie szczerymi i oddanymi, i łączyć się ze sobą ponad wszystkimi granicami. Obyśmy szukali jedności chrześcijan i w ten sposób przyczynili się do pokoju. [Kantor: Błagamy Cię, Panie! Wszyscy: Panie, zmiłuj się nad nami!]
Dziękujemy Ci za Europejskie Zgromadzenie Ekumeniczne „Pokój przez sprawiedliwość”.
Boże, błagamy Cię, pozwól nam poprzez modlitwę i działanie to nasze zgromadzenie przygotować i towarzyszyć mu, aby było wyrazem oraz źródłem pokoju. [Kantor: Błagamy Cię, Panie! Wszyscy: Panie, zmiłuj się nad nami!]
Dziękujemy Ci za lata, podczas których w Europie milczała broń i narody zbliżyły się do siebie.
Boże, pomóż nam w utrwaleniu dobrego sąsiedztwa z narodami Europy.
Dopomóż nam nie widzieć w innych wroga.
Spraw, by wyścig zbrojeń został zaniechany i rozbrojenie postąpiło naprzód.
[Kantor: Błagamy Cię, Panie! Wszyscy: Panie, zmiłuj się nad nami!]
Dziękujemy Ci, że Europa jest wspólnym domem narodów Wschodu i Zachodu.
Boże, pomóż nam zrozumieć, że pokój między Wschodem i Zachodem w Europie powstrzyma i rozwiąże niejeden konflikt w świecie. [Kantor: Błagamy Cię, Panie! Wszyscy: Panie, zmiłuj się nad nami!]
Dziękujemy Ci za dobrobyt w Europie i za wzmagającą się gotowość patrzenia nań w powiązaniu z problemami całego świata. Boże. ukaż nam drogę dzielenia bogactw Europy z innymi ludami naszej Ziemi.
Pozwól, byśmy zrozumieli, jakie szanse i jaką odpowiedzialność dajesz nam wraz z naszym dobrobytem. Spraw, byśmy działali, a nie tylko mówili. [Kantor: Błagamy Cię, Panie! Wszyscy: Panie, zmiłuj się nad nami!]
Ty bowiem, Panie, przebaczyłeś nam nasze grzechy. Ty pozwalasz spotkać się dobroci z wiernością. Sprawiedliwość i pokój obejmują się (Ps. 85:11). Ty, który żyjesz i rządzisz,, teraz i na wieki wieków. Amen.