Pismo religijno-społeczne poświęcone polskiemu
      ewangelicyzmowi i ekumenii

NR 1-2 / 2010

Osoby zainteresowane historią oraz współczesnym życiem społecznym mniejszości religijnych i wyznaniowych na ziemiach polskich, mogą pogłębiać wiedzę korzystając z portali i stron internetowych, prowadzonych przez wspólnoty wyznaniowe i Kościoły, a także przez redakcje czasopism mniejszościowych.
      Duże znaczenie dla upowszechniania wiedzy o mniejszościach mają również badania, publikacje i wystąpienia naukowe, a także popularyzatorskie z dziedziny historii regionalnej i lokalnej, dotyczące terenów zamieszkiwanych w przeszłości, a czasem także współcześnie, przez społeczności mniejszościowe. Pomocą służą tu strony internetowe poświęcone historii poszczególnych obszarów. Na uwagę zasługuje portal działający od lutego 2009 roku, zatytułowany Historia Urszulina. Nasza wspólna historia... (www.historia.urszulina.net).
     Twórcą, administratorem i redaktorem strony jest mieszkaniec Urszulina – wsi gminnej, położonej w województwie lubelskim i powiecie włodawskim – Adam Panasiuk, młody politolog i prawnik po studiach na UMCS, związany działalnością społeczną i zawodowo ze Stowarzyszeniem Lokalna Grupa Działania „Liderzy Polesia”. Do najważniejszych jego zainteresowań należą przeszłość i współczesne życie mniejszości religijnych, wyznaniowych oraz narodowych na terenie gminy Urszulin w granicach historycznych i dzisiejszych. Redaktor strony www nie tylko zachowuje obiektywizm w kwestiach religijnych i etnicznych, ale też nadaje swemu portalowi charakter ekumeniczny. Można tu przeczytać liczne artykuły oraz obejrzeć dawne i współczesne fotografie. Przy każdym tekście i ilustracji jest możliwość wpisania komentarza oraz oddania głosu oceniającego.
     Autor strony zachęca odwiedzających do przysyłania materiałów, m.in. kopii zdjęć i wspomnień, dotyczących gminy Urszulin. Stara się rozwijać w internautach zdolności naukowe i popularyzatorskie, prosząc o nadsyłanie artykułów o tematyce historycznej i obiecując publikację ciekawszych tekstów.
     Uwagę osoby przeglądającej stronę przyciąga zakładka Aktualności, w której redaktor informuje o nowościach na www, np. od 8 grudnia 2009 roku prezentował zdjęcia cmentarza ewangelickiego w Michałowie (Michelsdorfie) wykonane w 2004 roku, przysłane z Kanady przez Teda Belke. W Aktualnościach można znaleźć także wiadomości o nowych tekstach, trafiających do zakładki Wasze artykuły.
     Największe zainteresowanie internautów budzi grupa linków do opracowań na temat dziejów poszczególnych miejscowości gminy Urszulin, napisanych przez Adama Panasiuka, uszeregowanych w porządku alfabetycznym według nazw wsi: Andrzejów, Babsk, Borysik, Dębowiec, Grabniak, Jamniki, Łomnica, Kozubata, Michałów (dawny Michelsdorf) i Wiązowiec, Nowe Załucze, Przymiarki, Sęków, Stare Załucze, Sumin, Urszulin, Wereszczyn, Wielopole, Wincencin, Wola Wereszczyńska, Wólka Wytycka, Wytyczno, Zabrodzie, Zastawie, Zawadówka. Autor starannie dokumentuje podawane informacje, umieszczając pod tekstami noty bibliograficzne. Publikacje, do których dotarł online, opatrzone są w linki do odpowiednich bibliotek cyfrowych i stron internetowych. Opisując dzieje wszystkich miejscowości zachowuje obiektywizm w kwestiach etnicznych i wyznaniowych, nie waha się np. pisać o przypadkach udziału części ludności polskiej w Zagładzie Żydów, prowadzonej przez hitlerowców. Pamięta jednak również o pomocy niesionej ofiarom Holokaustu przez Polaków bezinteresownie, choć czasem dla zysku. Zasygnalizowany wątek zainteresuje czytelników „Jednoty”, którzy czytali w jednym z wcześniejszych numerów zapis dyskusji nt. Strachu Jana Tomasza Grossa (zob. A co ty na krzyk Strachu?, „Jednota” 2008, nr 3/4, zob. też www.jednota.pl).
     Panasiuk dokumentuje także sporadyczne przypadki współpracy ludności żydowskiej z Armią Czerwoną. W odpowiedzi na jeden z komentarzy podkreśla, że w gminie Urszulin byli dobrzy i źli ludzie, niezależnie od narodowości, religii, czy wyznania. Omawiając stosunki polsko-ukraińskie wskazuje zarówno na relacje pozytywne, które miały miejsce w Wincencinie, jak i skrajnie konfliktowe, do których dochodziło w Wytycznie.
     Istotnym wątkiem wielu artykułów jest kwestia ucisku ludności unickiej przez carskiego zaborcę, nawracającego unitów siłą na prawosławie. Polskich i niemieckich ewangelików zainteresują dzieje kolonizacji niemieckiej oraz niemieckich wspólnot luterańskich na terenie Urszulina i okolic. Zakres czasowy treści artykułów obejmuje okres od średniowiecza po historię najnowszą (rok 1989). Zostały one starannie opracowane od strony metodologicznej i bibliograficznej, jako że autor ma wykształcenie akademickie pokrewne z historycznym.
     Treści ekumeniczne zawierają również publikacje umieszczane pod linkiem Wasze artykuły. Nie brak wśród nich prac na temat prawosławia, niemieckich luteran, a także unitów (greko-katolików). Kazimierz Panasiuk jest autorem biografii dziewiętnastowiecznego unickiego duchownego z Cycowa, ks. Jana Dolinowskiego; przypomina, że w 2005 roku w Kostomłotach (powiat bialski), położonych przy granicy z Białorusią, odbyła się uroczystość upamiętniająca 130. rocznicę śmierci kapłana. W Kostomłotach działa jedyna w Polsce parafia neounicka, której świątynia pełni funkcję Sanktuarium Męczenników Podlaskich. Studentka kulturoznawstwa Agata Grzywaczewska pisze z kolei o Kulturze wsi poleskiej na przełomie XIX i XX wieku, uwzględniając wszystkie narodowości oraz grupy religijne i wyznaniowe zamieszkujące ziemię poleską w tamtym okresie: ludność żydowską, ukraińską, katolików, protestantów i muzułmanów. Jest to praca licencjancka. Autorce trzeba życzyć, żeby równie wysoką wartość rzeczową i bibliograficzną miała rozprawa magisterska.
     Adam Panasiuk interesuje się też przeszłością gminy Sosnowica, sąsiadującej z gminą Urszulin i należącej do powiatu parczewskiego, co znajduje wyraz w publikacjach o tematyce sosnowickiej, zamieszczanych na portalu. Zainteresowanie popularyzatora dziejów urszulińskiej „małej ojczyzny” historią sosnowickich stron wynika z faktu, że Sosnowica znajdowała się wcześniej wspólnie z Urszulinem w granicach gminy Wola Wereszczyńska. Przez wiele lat podobnie jak Urszulin była położona w granicach powiatu włodawskiego. Przy okazji trzeba zaznaczyć, że w Sosnowicy działa Gminna Biblioteka Publiczna im. Krystyny Krahelskiej, której pracownice, dyrektor Anna Czarnomska i Renata Paśnik, prowadzą intensywną działalność w zakresie dokumentowania i popularyzacji wielowyznaniowej tradycji oraz współczesnego wielokulturowego życia gminy Sosnowica i sąsiednich terenów. W granicach gminy Sosnowica znajduje się część Poleskiego Parku Narodowego, mającego dyrekcję w Urszulinie.
     Wśród Zdjęć dawnych, których wybór stanowi jedną z Galerii dostępnych na portalu o historii Urszulina, można znaleźć fotografie obiektów sakralnych i cmentarzy różnych wyznań. Duże wrażenie robi podobizna luterańskiej kirchy z Michelsdorfu (Michałowa) wykonana w 1937 roku. Na zdjęciu przed świątynią stoją ewangeliccy parafianie, należący do mniejszości niemieckiej.
     Przestrzeń informacyjną i edukacyjną portalu www.historia.urszulina.net powiększa zakładka linki. Jeden ze skrótów z grupy zakładek o nagłówku Strony o historii lokalnej odsyła do strony Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Lublinie (www.lublin.luteranie.pl)1. Internauci mogą się zapoznać ze współczesnym życiem i historią zboru, mającego dawniej charakter dwuwyznaniowy, luterańsko-kalwiński. W zakładce Aktualności dostępnej na www lubelskiej parafii można znaleźć relacje z najnowszych wydarzeń z życia parafialnego, a pod linkiem Historia, publikacje o dziejach zboru i szerzej, mniejszości religijnych i wyznaniowych, szczególnie protestanckich, na Lubelszczyźnie i pozostałych ziemiach polskich. Część tekstów była wcześniej drukowana na łamach „Jednoty”, co redakcja strony parafialnej zawsze zaznacza, podając opis bibliograficzny publikacji drukowanej.
     Adam Panasiuk, umieszczając na swoim portalu skrót do strony lubelskiego zboru, działa więc pośrednio na rzecz promocji „Jednoty” oraz strony www.jednota.pl (serwis internetowy „Jednoty”), na której internauci przeczytają artykuły o dziejach ewangelicyzmu na ziemiach polskich, w tym w ich „małych ojczyznach” (Lublin, Radom, Warszawa, czy Zelów).
     Panasiuk odsyła też pod adres www.cholmerland.de (jedna ze Stron o rodzinach i miejscowościach naszej gminy). Jest to www prowadzona przez niemieckich luteran pochodzących z Chełmszczyzny.
     Ekumeniczne wątki można znaleźć także pod linkiem Multimedia, dostępnym na stronie głównej www.historia.urszulina.net. Dużą wartość dla edukacji poglądowej ma film Andrzeja Nera Koloniści (2009), możliwy do obejrzenia poprzez www.youtube.com, nakręcony dla Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Lublinie, udostępniany także na stronie zboru. Tematem filmu są dzieje kolonizacji niemieckiej na Lubelszczyźnie od XVIII wieku do okresu bezpośrednio po zakończeniu II wojny światowej, głównie na terenie obecnych gmin Cyców i Urszulin. Emisja filmu na obu stronach internetowych stanowi kolejny przykład ekumenicznej współpracy Adama Panasiuka z lubelskimi ewangelikami.
     O tym, że strona ma ekumeniczny charakter świadczą, oprócz treści i ilustracji, komentarze wpisywane przez internautów. Wśród autorów są nie tylko dawni i obecni polscy mieszkańcy gminy Urszulin oraz osoby narodowości polskiej pochodzące z tych stron, ale także Ukraińcy i Żydzi, wywodzący się z Urszulina i okolic. Z redaktorem koresponduje drogą mailową wielu Niemców, będących potomkami dawnych kolonistów niemieckich, co nie świadczy o dążeniach rewizjonistycznych, lecz o sentymencie do „małej ojczyzny” przodków. Analogicznie jest z osobami skupionymi wokół www.cholmerland.de. Kontakty osobiste i internetowe na płaszczyźnie patriotyzmu lokalnego doskonale służą polsko-niemieckiemu, polsko-ukraińskiemu i polsko-żydowskiemu pojednaniu.
     Strona prowadzona przez urszulińskiego działacza ma wielką wartość wychowawczą. Odbiorców różnych narodowości i wyznań uczy tolerancji dla rozmaitych nacji, religii i obrządków oraz zamiłowania do wielokulturowej tradycji gminy i regionu. Budzi też gotowość do pojednania mimo negatywnych doświadczeń historycznych. Najbardziej wartościowy jest tutaj właśnie patriotyzm lokalny wolny od szowinizmu2.
     Działania informacyjne, edukacyjne i wychowawcze w tym zakresie poprzez Internet należy uznać za szczególnie skuteczne, jeśli pragniemy dotrzeć do młodzieży niezależnie od miejsca jej zamieszkania, ponieważ obecnie młodzi ludzie z małych miejscowości korzystają z Internetu tak intensywnie, jak młodzież z dużych ośrodków miejskich. Podobne strony powinni prowadzić działacze społeczno-kulturalni i ekumeniczni z innych części Polski.
     Warto, by zapoznali się z prezentowanym portalem czytelnicy „Jednoty”, jako „pisma religijno-społecznego poświęconego polskiemu ewangelicyzmowi i ekumenii”.
     Zachęcam więc do odwiedzania: www.historia.urszulina.net oraz kontaktu i współpracy z redaktorem strony.

Dr hab. Adrian Uljasz
[Historyk i kulturoznawca]

1 Parafia ewangelicka z Lublina odwzajemniła się A. Panasiukowi, umieszczając skrót do jego strony na swojej www, w zakładce Linki.
2 Warto dodać, że A. Panasiuk podejmuje także inne działania w zakresie edukacji regionalnej, w tym ekumenicznej, np. prowadzi i współorganizuje lekcje z historii lokalnej dla uczniów Zespołu Szkół Publicznych w Urszulinie, m.in. plenerowe.

www.historia.urszulina.net