NR 7-8 / 2005
WŚRÓD KSIĄŻEK
Od momentu, kiedy na polskim rynku czytelniczym pojawiły się pierwsze pisma Jana Łaskiego, nie było wątpliwości, że mamy do czynienia z jedną z najwybitniejszych postaci europejskiej reformacji.
Najpierw mogliśmy przeczytać jego krótkie teksty w specjalnym wydaniu miesięcznika "Jednota" (nr 8-9, 1999), potem przyszedł czas na Listy trzy wielce czytania godne (Warszawa 2003, Wydawnictwo Naukowe Semper), teraz zaś mamy już w ręku Formę i całkowity porządek kościelnego posługiwania. Jest to niewątpliwie najważniejsze dzieło w całym dorobku pisarskim Łaskiego. Wydane po raz pierwszy w 1555 roku we Frankfurcie nad Menem, musiało czekać 450 lat, by ujrzeć światło dzienne w nowej szacie językowej. Przetłumaczone z języka łacińskiego na polski zaczęło żyć własnym życiem z inicjatywy Kościoła Ewangelicko-Reformowanego RP.
Z dwóch powodów jest to dzieło szczególne. Po pierwsze, najpełniej ze wszystkich prac Łaskiego charakteryzuje jego koncepcję ustroju kościelnego. Dla jej zilustrowania wybrał Łaski społeczność emigracji londyńskiej, której prawie przez trzy lata był przywódcą, duszpasterzem, a przede wszystkim organizatorem życia kościelnego. Zanim jednak objął stanowisko superintendenta tej cudzoziemskiej wspólnoty (zgodnie z wolą króla Anglii Edwarda VI) przez kilkanaście lat działał w Emden we Fryzji Wschodniej jako efor tamtejszego Kościoła. Książka jest więc świadectwem zarówno jego niemieckich, jak i angielskich doświadczeń.
Po drugie, Forma ukazuje szeroką panoramę najważniejszych poglądów teologicznych Łaskiego. Nie jest to wprawdzie traktat dogmatyczny, jak choćby Institutio Religionis Christianae Jana Kalwina, niemniej posiada ona swoją teologiczną wartość.
Biorąc zaś pod uwagę fakt, że niespełna pięć lat po publikacji reformator zmarł, dzieło to należałoby traktować jako doktrynalne memento ks. Jana. Nie brakuje tam teoretycznych rozważań nad naturą chrześcijańskiej wiary, co nadaje Formie apologetyczny charakter. Dzieło zawiera również fragmenty katechizmu, który Łaski opracował już w 1546 roku dla Kościoła fryzyjskiego. Znajdziemy tam obszerne ustępy liturgiczne i opisy długich modlitw, co przybliża nam obraz struktury i teologii cudzoziemskiego Kościoła w Londynie.
Forma i całkowity porządek kościelnego posługiwania - pełny tekst