NR 5-6 / 2005
W poprzednich artykułach omówiłem życie i poglądy najważniejszych myślicieli chrześcijańskich, tworzących w epoce Ojców Apostolskich - czyli w okresie, który nastąpił bezpośrednio po czasach apostolskich. Kolejnym rozdziałem w historii teologii chrześcijańskiej był okres apologetów. Zanim jednak przejdę do prezentacji sylwetek i nauczania poszczególnych apologetów, wypada wyjaśnić, jakie były ramy czasowe tego okresu i skąd się wzięła jego nazwa.
Okres apologetów rozpoczął się około połowy drugiego wieku, choć Justyn Męczennik - jeden z wcześniejszych apologetów - napisał swoje pierwsze dzieło pt. Dialog z Żydem Tryfonem (Dialogus cum Judeo Triphone) w latach trzydziestych drugiego wieku, a więc jeszcze w czasach działalności Ojców Apostolskich. Można rzec zatem, iż wczesny okres apologetów przenikał się z późnym okresem Ojców Apostolskich. Jeśli chodzi o schyłek epoki apologetów, to na gruncie chrześcijaństwa greckiego cezurą czasową dla owego okresu była twórczość Orygenesa z Aleksandrii (ur. ok. 185 r., zm. 253/54 r.). Orygenes stworzył bowiem pierwszy chrześcijański system teologiczny, zapoczątkowując tym samym kolejny etap w rozwoju teologii Kościoła - okres wczesnochrześcijańskich systemów teologicznych. W chrześcijaństwie łacińskim czasy apologetów trwały znacznie dłużej, ponieważ pierwszy łaciński system teologiczny powstał dopiero na przełomie czwartego i piątego wieku za sprawą biskupa Hippony Aureliusza Augustyna (354-430).
Należy wyjaśnić w tym miejscu pochodzenie terminu "okres apologetów". Otóż w drugiej połowie drugiego wieku akcja misyjna chrześcijaństwa stała się intensywniejsza, w związku z czym do Kościoła zaczęła napływać liczna rzesza pogan nawróconych na chrystianizm. Do tej pory Kościół nie odnotował tak dużego przyrostu liczby wiernych. W szybkim tempie powiększały się istniejące już zbory, a ponadto chrześcijaństwo rozszerzyło się na nowe terytoria, docierając do najdalszych zakątków Imperium Rzymskiego. Od roku 150 zbór w Lyonie (na którego czele stał najpierw biskup Potyn, a później Ireneusz) rozwijał misję wśród ludności galijskiej i w krajach nadreńskich, w związku z czym zbory chrześcijańskie rozlokowały się od ujścia Rodanu do brzegów Renu. W Afryce Zachodniej Dobra Nowina rozbrzmiewała od wybrzeża Morza Śródziemnego aż po pustynię i szczyty gór Tell. Gminy chrześcijańskie na ziemi zachodnioafrykańskiej powstały nie tylko w dużych, zromanizowanych miastach nadmorskich (np. w Kartaginie), ale także w miasteczkach i wsiach położonych w głębi lądu, gdzie ludność mówiła po punicku lub berberyjsku. Na Wschodzie natomiast Ewangelia przekroczyła granice Imperium, docierając do ziem zamieszkałych przez Partów i Persów.
Ojcowie Kościoła. Charakterystyka okresu apologetów (cz. 10) - pełny tekst