Pismo religijno-społeczne poświęcone polskiemu
      ewangelicyzmowi i ekumenii

Okładka 5-6/2004NR 5-6 / 2004

Badając epokę Ojców Kościoła, warto pamiętać, że trwała ona kilkaset lat. Współczesne podręczniki patrologii kończą omawianie myśli wczesnochrześcijańskiej najczęściej na VII, VIII wieku, co oznacza, iż epoka Ojców - według współczesnych badaczy ich twórczości - to jakieś siedemset, osiemset lat, a więc olbrzymi szmat czasu. W ciągu owych setek lat teologia chrześcijańska podlegała ewolucji, daleko idącym przeobrażeniom, nie można zatem traktować myśli wczesnochrześcijańskiej tak, jakby była ona zwartym, niezróżnicowanym wewnętrznie monolitem. Pokusie takiej ulega jednak wielu współczesnych chrześcijan, przekonanych święcie, że zmiany zachodzące w Kościele są charakterystyczną cechą współczesności, podczas gdy starożytność była pogrążona w trwaniu przy raz wypracowanych doktrynach i tradycjach. Tym większe jest zatem ich zdziwienie, kiedy okazuje się, że doktryny głoszone przez Kościół starożytny podlegały procesowi ewolucji i głębokim przemianom. Kościół antyczny nie przypominał chłodni zamrażającej myśli teologów, lecz raczej wrzący kocioł wypełniony przeróżnymi - często ścierającymi się ze sobą - poglądami. Starożytną teologię chrześcijańską znamionowała wielka dynamika zachodzących w niej zmian, co widać zwłaszcza w czasach przedsoborowych1, gdy nie było jeszcze wypracowanego przez sobory oficjalnego kryterium ortodoksyjności, w związku z czym myśliciele z II i III wieku mieli znaczną swobodę przy tworzeniu teologii. Również w IV i V wieku, a więc w czasach soborów trynitarnych i chrystologicznych, tempo zmian w myśli chrześcijańskiej było bardzo szybkie. Dopiero po soborze chrystologicznym w Chalcedonie (451 r.), czyli po sformułowaniu najistotniejszych doktryn chrześcijańskich, praca teologiczna uległa spowolnieniu.

Patrolodzy wyróżniają kilka zasadniczych okresów ewolucyjnych myśli wczesnochrześcijańskiej. Najwcześniejszym, archaicznym jest okres Ojców Apostolskich, który nastąpił bezpośred1nio po czasach apostolskich. Okres ten zaczął się już w końcu I wieku i trwał mniej więcej do połowy II stulecia. Pomimo tego, iż teologia Ojców Apostolskich jest archaiczna i nie zawiera w sobie wielu podniet intelektualnych dla jej badacza, to jednak warto – moim zdaniem – sięgnąć po dzieła Ojców Apostolskich, choćby po to, aby przekonać się, jakie poglądy teologiczne głosili pierwsi teolodzy chrześcijańscy i jak wyglądało najstarsze piśmiennictwo teologiczne.

Określenie Ojcowie Apostolscy rozpowszechniło się w patrologii dopiero w wieku XVIII. Odniesiono je do najwcześniejszych pisarzy chrześcijańskich, którzy byli uczniami apostołów lub znali ludzi blisko związanych z apostołami. Już w roku 1672 patrolog J.B. Cotelier wydał listy Barnaby, Klemensa Rzymskiego, Ignacego, Polikarpa i Pasterza Hermasa pod wspólnym tytułem Patres aevi apostolici (Ojcowie czasów apostolskich). Nazywając Klemensa, Barnabę, Ignacego, Polikarpa i Hermasa Ojcami czasów apostolskich, Cotelier kierował się podobieństwem zachodzącym pomiędzy listami apostołów a pismami wczesnych teologów chrześcijańskich, teksty Ojców Apostolskich były bowiem wzorowane na listach pisanych przez apostołów.

Dr Rafał Marcin Leszczyński

Charakterystyka okresu Ojców Apostolskich (część 4) - pełny tekst

Jak uzyskać pełny dostęp do zasobów serwisu jednota.pl