W dniach 23-26 maja 2002 r. w Pradze odbył się doroczny Synod Czeskobraterskiego Kościoła Ewangelickiego w Czechach. Jednym z punktów obrad była dyskusja nad referatem synodalnym pt.: "Czego nawzajem od siebie oczekują zbory i duchowni?". Referat jest godny przedstawienia, ponieważ opisuje w zarysie historię Kościoła czeskobraterskiego, który nie jest dobrze znany w Polsce i przedstawia problemy podobne do tych, które nękają i nasz Kościół Reformowany w Polsce. Mimo że w Czechach ewangelików reformowanych jest okpoło120 tysięcy a duchownych - około 120, to problemy wydają się być podobne do naszych. Przede wszystkim - i to było powodem napisania referatu i dyskusji nad nim - tak u nas, jak i u naszych czeskich sąsiadów społeczność ewangelicką wciąż charakteryzuje podział "my - oni". Linie podziałów można kreślić w dowolnych kierunkach, pomiędzy dowolną grupą współwyznawców, np.: duchowni - Konsystorz, duchowni - świeccy, duchowny - duchowny, duchowny - Kolegium itd. Duchowni, rozmawiając z innymi duchownymi o kłopotach ze swymi parafianami, często znajdują pokrzepienie i spokój. Świeccy natomiast żalą się na swoich duchownych i nieraz znajdują uzasadnienie dla swoich żalów. Warto więc, zanim zacznie się mieć pretensje do tych czy innych osób lub ciał kościelnych, zadać sobie nawzajem pytania o miejsce i zakres współistnienia w ciele Chrystusa. Jeśli należycie zrozumiemy naszą misję - jako wspólne zadanie całego zboru i całego Kościoła, może pokonamy nieporozumienia. Być może lektura tego referatu w tym nam pomoże.

Kościół i zbory

Społeczność kościelna to jedyne miejsce, w którym gromadzą się ludzie w najróżniejszym wieku, pochodzący z różnych grup społecznych, o różnym wykształceniu, zdrowi i chorzy. Łączy ich wspólna wiara, w Kościele ewangelickim kształtowana tradycją protestancką.

Kościół i jego zbory nie są jednakże wyłącznie złożone z ludzi, wywodzących się z tradycji ewangelickiej, lecz także z nowo pozyskanych, wnoszących nowe wartości.

Formy życia Kościoła przystosowują się i upodobniają do warunków zewnętrznych. Nie łatwo powiedzieć, czy i co Kościół straci lub zyska dzięki zmianom formy. W stosunkowo krótkiej historii Kościół nie raz podlegał przeobrażeniom na skutek nagłej zmiany warunków zewnętrznych.

W latach 20. i 30. XX wieku, po powstaniu Czeskobraterskiego Kościoła Ewangelickiego w roku 1918, gdy połączono tradycję reformowaną z luterańską, Kościół zyskał w "łatwy" sposób wielu członków, którzy odeszli z Kościoła rzymskokatolickiego. Kościół cieszył się pełną swobodą i korzystał z nakreślonej przez Palackiego i Masaryka koncepcji sensu czeskiej historii, w której Kościół stał się dziedzicem i nosicielem czeskiej Reformacji. Duchowni byli postrzegani jako reprezentanci i gwaranci tejże koncepcji.

W latach 50. i 80. Kościół znalazł się pod wpływem nacisku o charakterze likwidacyjnym ze strony władz, duchowni stracili prestiż i możliwość oddziaływania na społeczność zborową, ich działalność podlegała represyjnej kontroli urzędników państwowych. Powstało przekonanie, ze działalność Kościoła i duchownych powinna skupić się na zborach i duchowo je podtrzymywać. Pod wpływem nacisków zewnętrznych katolicy i ewangelicy doszli do wniosku, że nie są przeciwnikami, lecz stoją po tej samej stronie. Równocześnie jednak zbory stopniowo słabły, ujawnił się niedostatek duchownych, wiele zborów nie posiadało własnych pastorów.