NR 4/2021, s. 21–22
Już po raz dwudziesty drugi odbył się Ogólnopolski Zjazd Przewodników Ewangelików. Tym razem jego uczestnicy spotkali się w Poznaniu i mieli okazję zwiedzić atrakcje turystyczne Wielkopolski, w tym te związane z protestanckim dziedzictwem kulturowym.
Inicjatorem tych corocznych spotkań był prof. Krzysztof Radosław Mazurski z Wrocławia (1946–2016), luteranin, wybitny geograf, przewodnik sudecki i krajoznawca, autor wielu przewodników po Dolnym Śląsku i Sudetach. Po raz pierwszy zaprosił on znanych sobie przewodników i krajoznawców z Dolnego Śląska i Śląska Cieszyńskiego jesienią 1999 r. do parafii w Karpaczu, by sformułować stanowisko wobec coraz silniej odradzającej się presji politycznej na nasze środowisko. W czasach tzw. realnego socjalizmu przewodnicy byli poddawani intensywnej ideologizacji w kierunku głoszenia treści wymaganych przez ówczesną władzę, upokarzającym „weryfikacjom” przez powoływane w tym celu w lokalnych komitetach PZPR „komisje”, nie należało do rzadkości inwigilowanie przewodników przez funkcjonariuszy SB w trakcie prowadzenia wycieczek.
Po transformacji ustrojowej w kołach przewodnickich zaczęła się pojawiać stopniowo coraz silniejsza presja, by treści przekazywane wycieczkom były zgodne z nowo pojawiającą się ideologią. Do kół przewodnickich zaczęły na przykład napływać zaproszenia do udziału w pielgrzymkach przewodnickich do Częstochowy z jednoznacznymi sygnałami, że odmowa uczestnictwa w nich będzie niemile widziana. Często zresztą do uczestnictwa w tych pielgrzymkach nakłaniali ci sami decydenci, którzy wcześniej czynnie budowali poprzedni ustrój.
Wiedza większości przewodników na temat protestantyzmu była nikła, przekazywane przez nich wycieczkom treści często były nierzetelne albo wręcz nacechowane uprzedzeniami. Jako przewodnicy ewangelicy postawiliśmy sobie za cel przede wszystkim szerzenie rzetelnej wiedzy o reformacji, protestantyzmie i Kościołach protestanckich – zarówno na prowadzonych wycieczkach, jak i wśród kolegów przewodników, którym organizowaliśmy specjalne szkolenia na ten temat. Cieszą się one dużym zainteresowaniem, a przypadki konwersji na ewangelicyzm nie są wcale w środowisku przewodnickim rzadkością. Na przykład w Parafii Ewangelicko-Augsburskiej Opatrzności Bożej we Wrocławiu działa obecnie aż siedmioro przewodników – tylko jeden z nich nie jest konwertytą. Przekazywane treści spotykają się z dużym zainteresowaniem wielu wycieczkowiczów, dla których jesteśmy „ewangelikami pierwszego kontaktu”.
Pozostajemy grupą nieformalną i co roku, na przełomie września i października, spotykamy się na kilkudniowych zjazdach – za każdym razem w innym mieście Polski, zwiedzając przy okazji atrakcje turystyczne odwiedzanych regionów, ze szczególnym uwzględnieniem zachowanego tam ewangelickiego dziedzictwa kulturowego. Często spotykamy się w rejonach przygranicznych (np. w Wiśle, Zgorzelcu, Szczecinie, Kudowie Zdroju), co umożliwia odwiedzenie także zabytków w krajach sąsiednich. Z okazji 500-lecia reformacji zamiast tradycyjnego Zjazdu w Polsce odbyliśmy wycieczkę szlakiem Lutra do Torgawy, Wittenbergi, Eisleben i zamku Wartburg.
Zjazdy mają formułę otwartą – może w nich wziąć udział każda osoba zainteresowana tematyką spotkań, nawet jeśli formalnie nie jest praktykującym, licencjonowanym przewodnikiem. Nie sprawdzamy również formalnej przynależności konfesyjnej uczestników.
Tegoroczny Ogólnopolski Zjazd Przewodników Ewangelików odbył się od 30 września do 3 października w Poznaniu, a jego kierowniczką była Joanna Szczepankiewicz-Battek. Wzięło w nim udział 39 uczestników z Cieszyna, Drogomyśla, Gdańska, Karpacza, Łodzi, Opola, Pabianic, Rybnika, Szczecina, Ustronia, Warszawy, Wisły, Wrocławia i Ząbkowic Śląskich.
Pierwszy dzień poświęcony był na zwiedzanie Poznania. Rozpoczęto od fragmentów Twierdzy Poznań i Ostrowa Tumskiego. Następnie uczestnicy zjazdu spacerowali po Starym Mieście. Na trasie znalazły się obiekty związane z historią ewangelicyzmu: Akademia Lubrańskiego, kościół pw. św. Krzyża „na Grobli”, Pałac Górków na Starym Rynku, budynek wagi miejskiej, budynek dawnego konsystorza ewangelickiego przy ul. Młyńskiej i kościół św. Pawła, a także Nowa Synagoga czy dawna siedziba pruskiej komisji kolonizacyjnej. Przy okazji tego spaceru uczestnicy zapoznali się z historią poznańskich Niemców od XIX w. aż po czasy współczesne.
Piątek był przeznaczony na wycieczkę autokarową po Szlaku Piastowskim (Ostrów Lednicki, Wielkopolski Park Etnograficzny w Dziekanowicach i Gniezno), zaś w sobotę celem wycieczki były Leszno i Wschowa. W Lesznie uczestnicy odwiedzili m.in. synagogę, dawną dzielnicę braci czeskich z kościołem św. Jana, dawną szkołą i pomnikiem Komeńskiego, a także kościół ewangelicko-augsburski, zaś we Wschowie Muzeum Regionalne, w którym znajduje się m.in. wystawa poświęcona historii reformacji w regionie.
Podczas zjazdu odbyło się także spotkanie z dwoma specjalnymi gośćmi. Prof. Armin Mikos von Rohrscheidt, wykładowca Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Gnieźnie, mówił o nowych formach przewodnictwa turystycznego i nowoczesnym zagospodarowaniu turystycznym Szlaku Piastowskiego, zaś dr Cezary Mądry, geograf i etnolog z Uniwersytetu Adama Mickiewicza, podróżnik i specjalista od krajów dawnego ZSRR, o walorach turystycznych Gruzji. Uczestnicy wzięli też udział w koncercie w ramach festiwalu muzyki Georga Friedricha Händla i nabożeństwie w kościele ewangelicko-augsburskim w Poznaniu. Zdecydowano, że przyszłoroczny zjazd odbędzie się w Rybniku, a jego kierownikiem będzie Dariusz Wantulok. Ponadto uczestnicy postanowili, że pozostałe z organizacji Zjazdu fundusze (563 zł) zostaną przekazane – za pośrednictwem Parafii Ewangelicko-Reformowanej w Warszawie – na potrzeby ośrodka dla uchodźców w Kętrzynie, nad którym parafia ta objęła patronat.
* * * * *
Joanna Szczepankiewicz-Battek – doktor habilitowana nauk o Ziemi, specjalistka w zakresie geografii historycznej i geografii religii, profesor Wyższej Szkoły Bankowej we Wrocławiu