NR 4/2019, s. 12–13

– Zwingli to postać, w której reformator i teolog połączył się z humanistą i filozofem. Był człowiekiem renesansu – powiedział prof. Rafał Marcin Leszczyński podczas konferencji „Ulryk Zwingli. 500 lat reformacji w Zurychu”. Omawiano na niej poglądy teologiczne, etyczne, filozoficzne i pedagogiczne zuryskiego reformatora, jego dorobek biblistyczny i stosunek do muzyki, a także kontekst historyczny jego działalności i polemiki z jego myślą.

Konferencja odbyła się 6 listopada w siedzibie Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie (ChAT). Została zorganizowana przez Wydział Teologiczny tej uczelni oraz Kościół Ewangelicko-Reformowany w RP. Przybyłych przywitali rektor ChAT ks. prof. Bogusław Milerski, ambasador Szwajcarii w Polsce Jürg Stephan Burri, biskup Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w RP ks. Marek Izdebski oraz dziekan Wydziału Teologicznego ChAT prof. Jerzy Ostapczuk.

W pierwszej części sympozjum zaprezentowano kontekst historyczny działalności Ulryka Zwingliego, a także jego dorobek biblistyczny. Prof. Wojciech Kriegseisen z Instytutu Historii PAN wygłosił referat „Miasto jako »środowisko naturalne« ruchu reformacyjnego w XVI w. Przykład Ulryka Zwingliego”. Podkreślił, że reformacja w swej istocie była wydarzeniem miejskim. Postulował też, by nie oddzielać reformacji gminnej od parafialnej (kwestia znaczenia niemieckiego słowa Gemeinde). W czasach Zwingliego wszyscy mieszkańcy pięciotysięcznego Zurychu należeli do jednej parafii. Dr Piotr Robak z Uniwersytetu Łódzkiego mówił o Zurychu w czasach Zwingliego w kontekście władzy i Kościoła. Przypomniał, że to rada miejska zdecydowała o tym, że koncepcje reformatora nie są heretyckie.

Natomiast ks. prof. Rajmund Pietkiewicz z Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu zaprezentował szwajcarskiego reformatora jako biblistę. – W swojej egzegezie Zwingli opierał się na tekstach oryginalnych: hebrajskim, aramejskim i greckim. Uważał, że nie ma lepszej drogi do poznania Biblii, jak znajomość oryginalnych języków – mówił prelegent. Zwrócił też uwagę, że szwajcarski reformator wypracował metody studium Biblii bez zaangażowania ludzkich autorytetów. – Uważał, że Słowo Boże jest rzeczywistością samowystarczalną i samointerpretującą się – tłumaczył ks. prof. Pietkiewicz. Paradoksem tego podejścia jest to, że z czasem Zwingli i kilku innych egzegetów – zwanych zuryskimi Prorokami – stali się, ze względu na swoje umiejętności, autorytetami rozstrzygającymi o poprawności interpretacji. – Z tego powodu zarzucano zuryskiej reformacji, że zastąpiła autorytet rzymskokatolickiego magisterium orzeczeniami zgromadzenia zuryskich Proroków – zauważył prelegent.

Druga sesja konferencji dotyczyła dwóch aspektów: sakramentologii i kultury. Ks. prof. Piotr Jaskóła z Uniwersytetu Opolskiego wygłosił referat „Chrzest w teologii Ulryka Zwingliego”. Zwrócił uwagę, że pisma Zwingliego dotyczące chrztu powstawały w sporze z anabaptystami. Prof. Jerzy Sojka z ChAT porównywał interpretacje Wieczerzy Pańskiej Lutra i Zwingliego. Tłumaczył, że według Zwingliego sama Wieczerza Pańska nie może nieść obietnicy zbawienia, natomiast Luter stał na stanowisku, że Wieczerza Państwa zmienia rzeczywistość, ale za sakramentem musi iść wiara.

Prof. Stanisław Obirek z Uniwersytetu Warszawskiego opowiadał o kulturowych i religijnych uwarunkowaniach polemiki Piotra Skargi z myślą Zwingliego. Zwrócił uwagę, że Skarga pisząc swoje polemiki nie znał pism myślicieli, przeciw którym występował, a jedynie zbiory ich sentencji. O Zwinglim wspominał zawsze razem z innymi „heretykami”. – Szczególnie łączył go z Lutrem. Obu zarzucał „podszepty szatańskie” – mówił prelegent.

Ks. mgr Andrzej Polaszek i Maria Polaszek mówili na temat „Luter, Zwingli, Kalwin. Trzy spojrzenia na Słowo i muzykę w Kościele w kontekście kultury muzycznej XVI w.”. Jak zauważyli, najlepiej wykształcony muzycznie z tej trójki był Zwingli. Mimo to, paradoksalnie, zajął najbardziej radykalne stanowisko. W 1523 r. kazał całkowicie usunąć muzykę z kościoła. – Zwingli uważał, że muzyka tak angażuje człowieka, że może odciągnąć go do Słowa – tłumaczył ks. Polaszek. Zwrócił też uwagę na to, że Luter był ojcem kancjonału, zaś Kalwin psałterza. – W Kościołach protestanckich Europy Środkowo-Wschodniej wytworzyła się kultura hybrydowa, polegająca na łączeniu kancjonału i psałterza – zauważył.

Ostatnia część konferencji dotyczyła myśli etycznej, pedagogicznej i filozoficznej zuryskiego reformatora. – Niewiele pism Zwingliego dotyczy etyki jako takiej – tłumaczył bp prof. Marcin Hintz z ChAT, który wygłosił referat „Myśl etyczna Ulryka Zwingliego”. Zwrócił uwagę, że pierwsze tezy etyczne reformatora można znaleźć w jego „67 artykułach”, w których odnosi się m.in. do takich kwestii, jak dobre uczynki (tu w pełni zgadza się z Lutrem), ślub czystości, stosunek do dóbr czy zwierzchności. – Inaczej niż Luter, Zwingli uważał, że wierni mogą znieść z urzędu nie tylko swojego proboszcza, ale też księcia – mówił prelegent.

Mgr Agnieszka Tys przedstawiła myśl reformatora dotyczącą wychowania. – Poglądy pedagogiczne Zwingliego wypływają z jego przekonań teologicznych – tłumaczyła. Zwróciła uwagę, że zuryski reformator popierał powszechność edukacji i zalecał kształcenie filologiczne.

Prof. Rafał Marcin Leszczyński z ChAT wygłosił referat „Ulryk Zwingli a filozofia”. – Filozofia odgrywała ważną rolę w myśli Zwingliego – podkreślił prelegent. Zwracał uwagę, że reformator deklarował się jako humanista i erazmianista. Napisał specjalny traktat, by pozyskać przychylność filozofów. Zastosował w nim spekulację filozoficzną. Na myśl Zwingliego, zdaniem prelegenta, nakładał się neoplatonizm i stoicyzm, a w antropologii również gnostycyzm. – Zwingli to postać, w której reformator i teolog połączył się z humanistą i filozofem. Był człowiekiem renesansu – skonkludował swoje wystąpienie prof. Leszczyński.

Zobacz: teksty JEDNOTY dotyczące Ulryka Zwingliego

Fotorelacja z konferencji (fot. Ewa Jóźwiak, Michał Karski)