W tym roku przypada 50. rocznica ogłoszenia przez Kościół Ewangelicki w Niemczech Memorandum Wschodniego – ważnego dokumentu pojednania polsko-niemieckiego. Z tej okazji w Berlinie odbyła się jubileuszowa uroczystość, podczas której referaty wygłosili m.in. minister spraw zagranicznych Niemiec i prezes Polskiej Rady Ekumenicznej. Obecni byli przedstawiciele trzech Kościołów ewangelickich w Polsce.
Przypomnijmy: dokument „Położenie wypędzonych i stosunek narodu niemieckiego do wschodnich sąsiadów. Ewangelickie memorandum”, zwany Memorandum Wschodnim, został ogłoszony 1 października 1965 r. przez Kościół Ewangelicki w Niemczech (EKD). Jego wydanie przyczyniło się do ożywionej dyskusji w RFN i rozpoczęło proces zmiany i pojednania w relacjach polsko-niemieckich. Dokument został ogłoszony półtora miesiąca przed orędziem polskich biskupów rzymskokatolickich do biskupów niemieckich.
Uroczystość jubileuszowa miała miejsce 17 września w hugenockim Französische Friedrichstadtkirche w Berlinie. Z polskiej strony wzięli w niej udział prezes Polskiej Rady Ekumenicznej abp Jeremiasz (Kościół prawosławny), członkowie zarządu: ks. bp Jerzy Samiec (Kościół ewangelicko-augsburski), ks. bp Marek Izdebski (Kościół ewangelicko-reformowany) i ks. Edward Puślecki (Kościół ewangelicko-metodystyczny), a także dyrektor PRE ks. Ireneusz Lukas, ks. bp Marcin Hintz (obaj Kościół ewangelicko-augsburski), ks. Jerzy Bajorek (Kościół polskokatolicki), ks. Michał Dmitruk (Kościół prawosławny) oraz przedstawiciele mediów.
Gości przybyłych do Französische Friedrichstadtkirche przywitał przewodniczący rady Kościoła Ewangelickiego w Niemczech (EKD) ks. bp Heinrich Bedford-Strohm. Zwrócił uwagę, że współcześnie Memorandum Wschodnie stawia wyzwanie – nie tylko Niemcom, ale całej Europie. Po wojnie i upadku komunizmu Europa była postrzegana jako projekt, który pozwala na życie w pokoju i bez przemocy. – Ten projekt jest obecnie zagrożony, nie tylko przez brak zgody państw europejskich w sprawie dużej liczby uchodźców, ale również przez przemoc i wojnę w niektórych regionach – ubolewał. Ta sytuacja, zdaniem szefa EKD, stwarza okazję dla Kościołów do podjęcia w ich środowiskach lokalnych działań na rzecz pokoju.
Frank-Walter Steinmeier, minister spraw zagranicznych Niemiec, wygłosił referat na temat „Pojednanie i porozumienie jako zasada działania politycznego”. – Memorandum Wschodnie było punktem zwrotnym między cierpieniem a zaufaniem, między spojrzeniem w dzielącą przeszłość a spojrzeniem we wspólną przyszłość – mówił. Odniósł się również do kryzysu, z jakim zmaga się obecnie Europa w związku w falą uchodźców. W tej sprawie zaapelował o wspólne, europejskie rozwiązania w duchu humanitaryzmu i solidarności. Pochwalił postawę Kościołów i obywateli w kwestii pomocy uchodźcom.
O pojednaniu w doświadczeniu Kościołów mówił prezes Polskiej Rady Ekumenicznej abp Jeremiasz. Doświadczenia obu wojen światowych nazwał straszną lekcją dla Kościołów. Stwierdził też, że współpraca Kościołów z rządzącymi w tamtych czasach często poszła za daleko. Tym niemniej te doświadczenia stały się podstawą do samokrytyki, odrodzenia i rozwinięcia ruchu ekumenicznego. – Ruch ten bez wątpienia pokazał wiele duchowej i praktycznej otwartości i wrażliwości. Wyraźnie wzrósł poziom solidarności nie tylko z chrześcijanami w krajach, w których religia jest prześladowana, ale też z ludźmi różnych religii i kultur, którzy cierpią uciskani z przyczyn ekonomicznych, rasowych i politycznych. Solidarność ta dała swój wyraz w akcjach pomocowych i oficjalnych wypowiedziach – przypomniał prawosławny hierarcha. Mówił, że dotychczasowe działania Kościołów na polu pojednania dodają otuchy.
Berlińską uroczystość jubileuszową zakończył ks. bp Hans-Jürgen Abromeit, odpowiadający za relacje polsko-niemieckie w EKD.
W marcu w Warszawie odbyła się polsko-niemiecka konferencja naukowa z okazji 50. rocznicy ogłoszenia Memorandum Wschodniego (pisaliśmy o tym tutaj). Właśnie ukazała się książka „Na drodze pojednania. 50-lecie Memorandum Wschodniego Kościoła Ewangelickiego w Niemczech”, zawierająca teksty wygłoszonych wówczas referatów.
Na zdjęciu: ks. bp Marcin Hintz, ks. bp Edward Puślecki i ks. bp Marek Izdebski tuż przed uroczystością we Französische Friedrichstadtkirche (fot. Michał Karski)